STENBOL, 9/2 2012 — Gava ez behsa jihevcûdakirina siyaset û edebiyatê dikim ez nabêjim divê herkes dev ji siyasetê berdin û bi ber bayê edebiyatê bikevin. Bêguman welatek bi siyasetê û bi partiyên xwe ên siyasî tê birêvebirin.
Tiştê ko ez dibêjim ew e ko em siyaset û edebiyatê ji hev veqetînin. Bila siyasetvan karên xwe ên siyasî bikin û em edebiyatê jî bispêrin edebiyatvanan. Ev nayê maneya ko ev herdu kategorî nikarin nêzîkî hev bibin, an jî di derheqên hev de fikir û ramanên xwe eşkere bikin. Karê yekî ji yê ê din ne pîroztir e; lê armancên karên wan cûda ne. Digel ko siyasetvanên şareza jî zû nagihîjin, lê dîsa jî di civatekê de siyasetvan dikarin zû bigihîjin.
Bi avakirina partiyeke siyasî re dikare ji nişkê ve hejmara endamên partiyê bi ser sedan û hezaran bikeve. Siyasetvan ji deshilatdariyê nîşanê digirin; armanca wan ew e ko ew li ser kursiya herî bilind rûnên û welêt îdare bikin. Gava hinek hildikişin ser wê kursiyê, êdî dilê wan ê nerm hişk dibin û tovê zalimtiyê di hundirê wan zîl didin. Hin jî hene ko dilhişkiya li ser wê kursiyê nerm dike û welêt bi edalet bi rê ve dibin.
Heke siyaseta ko tê kirin ji prensîbên demokrasiyê û ramana parastina mafên mirovan dûr be, ew bi navê parastina gel û desthilatdariya gel were kirin jî, ew ê bibe desthilatdariya ko ço li ser serê gel dihejîne.
Me got siyasetvan zû dikarin bigihîjin, ew bi eynî lezê jî dikarin wenda bibin. Hin siyasetvan zû ber bi desthilatdariyê ve dikişin, hin jî bi wê lezê jê vekişin. Ew tên û diçin. Hatin û çûyin nîşaneke sîstema demokrasiyê ye. Ew kesên ko tên û bi salên dirêj li ser kursiya desthilatdariyê rûdinên, êdî fêrî wê kursiyê dibin, şelaf û şabaşvanan ji xwe re çêdikin, an jî bi demê re ji bo gepek nan û çend qurişan, şelaf û şabaşvan digihîjin û ew zatê li ser kursiya desthilatdariyê nema dixwaze biçe. Ew êdî welê bawer dike ko ji wî û pê ve kes nikare welêt bi rê ve bibe û bawer dike ko Xwedê ew şandiye da ko ew wî welatî îdare bike. Ew êdî gel, ne wek gel, wek keriyek pez dibîne. Gava desthilatdariyeke welê bi zor û zilmê dewam dike û bi xweşî neçe, hingî pêla gel li wan radibe û wan tevî kursiya wan noqî avê dike.
Ev dikare biharek be, an jî payizek be. Lê hê berî ko ew kursiya wan hilweşe, gava ew dengekî muxalîf dibihîzin, ew tavilê wî dengî ditemirînin. Temirandina deng hertim bi fizîkî ji navê nayê rakirin, lê belê, bi destheramkirinê, bi bêdengkirinê, bi mohrkirina xayintî û reşkirinê ew deng tên temirandin. Ên ko cesaret dikin û van hemûyan li ber çavan digirin, dîsa rewşenbîr û nivîskar in. Hinek ji rewşenbîr û nivîskaran jî li defa zatê li ser kursiya desthilatdariyê dixin û li dijî cinsê xwe tev digerin. Ew wê yeka ha jî ji xwe re wek marîfetekê dibînin. Gava ew vê dikin, ew li ber çavên desthilatdar mezin nabin, na, ew hinekî din jî biçûk dibin û diçin xwarê. Ew helwest hemcinsê wî jî biçûk dike. Piştî demekê êdî ew ji desthilatdar re şabaşan bikişînin jî pere nake, ji ber ko ew biçûk in; xwe biçûk xistine û desthilatdar dizane ko ew nema bi şabaşên wan bilind dibe.
Kulturên cihê, rabûn û rûniştinên cihê, reng û cografiyayên cihê hebin jî, kultura siyasetvanên ko xwe dispêrin ramana dîktatoriyê yek e; kultura şelaf û şabaşvanên wan jî eynî ne. Bêyî ko mirov nav bide û behsa kirinên hin dîktatorên dijberî hev bike, ne mimkin e ko mirov wan û kirnên wan ji hev derxe. Nexwe kultur yek e; armanc yek e, metod yek e.
Gava li civatekê dengê nivîskar û rewşenbîran tê birîn, êdî ew nîşana ko ew civat hêdî hêdî ber bi tarîtiyê ve diçe ye. Gava êdî dengê nivîskar û rewşenbîran zêde derneket, an jî derket, lê pere nekir, ew nîşana qelsketina nivîskar û rewşenbîran e. Lê rewşenbîr û nivîskar ne wek siyastevanan in, ew di rojekê, di meh û salekê de nagihîjin. Ew tovên welê ne ko dereng digihîjin; jê re salên dirêj divê. Loma jî ew wek siyasetvanan zû nayên û zû naçin; ew naçin, dimînin. Siyasetvanên herî zalim jî diçin û paşê bi zalimtiya xwe tên bibîranîn. Lê nivîskar û rewşenbîrên herî mazlûm, di dîrokê de bi rûmet tên bi bîr anîn.
Li kîjan welatî hejmara hêkelên siyasetvanan ji ên şaîr û nivîskaran zêdetir bin ew nîşana ko hê li wî welatî demokrasiyeke rastî rûneniştiye. Pereyên kîjan welatî ji berdêla wêneyên nivîskaran bi wêneyên siyasetvanan xemilandî bin, ew tê maneya ko hê ew welat dûrî demokrasiyeke rastîn e.
Edebiyat bi hêz û hunera gotinê rengekî nû dide jiyana xav û ruhê mirovan şa dike. Siyasetvanên ko xwe nêzîkî zeviya edebiyatê dikin û hinekî di cîhana edebî ya efsûnî de dilivin, êdî bi çavekî din li jiyanê dinêrin, bi ebedîbûna edebiyatê dihesin û mervan û dilbirehim dibin. Nivîskarên ko dikevin cîhana siyasî û li dû bidestxistina kursiyekê digerin, ew gora xwe bi destê xwe dikolin.
Loma baştir e ko siyasetvan siyasetê û edebiyatvan jî edebiyata xwe bikin. |
