Nefel

[ ŞEMÎ, 2024-04-20 ] [ BIKE MALPERA DESTPÊKÊ ] [ BÊXE NÊV BIJAREYAN ] [ KONTAKT ] [ INFO ] [ LÊGERÎN & ARŞÎV ]

DESTPÊK

	Nûçe

	Nivîsar

	Kulturmagazîn

	Hevpeyvîn

	Kolumnîst

	Ewrokurd

	E-Pirtûk

	Lîteratûr

	Ziman

	Muzîk

	Foto

	Lînk

E-POSTEYA TE

	Nav (Username)



	Şîfre (Password)





	»E-posteyeka nû bo xwe qeyd bike

REKLAM

KOLUMNÎST

Mimesis

STOCKHOLM, 19/4 2012 — Heke Mehmed Uzun bi nexweşiya kanserê neketa û zû ji nav me koç nekira wî ê li ser nivîskarê ”Mimesisê” Erich Auerbach romanek binivîsanda. Di salên berî mirina xwe de ew pir konsantreyî vî alimî bûbû û li her derê behsa wî dikir.

Min bi xwe ne zûde navê Erich Auerbach bihîstiye. Ez cara pêşî di salên nodî de bi tesadufî li kitêbxaneyeke Swêdê pêrgî navê wî hatim, lê heta hingî min tiştekî wî nexwendibû. Min berê ev nav ji Mehmed Uzun jî nebihîstibû. Piştî çûn û hatinên wî ên Stenbolê wî dest pê kir û behsa vî navî kir. Wî dixwest Erich Auerbach di serê xwe de bikemilîne û ji romaneke xwe re bike lehengê sereke.

Erich Auerbachê ko alimekî cihûyê alman bû, xwe ji ber zilma nazîstan dabû alî û di sala 1935an de berê xwe dabû Stenbolê. Stenbola kozmopolît hemêza xwe ji Erich Auerbach re vekiribû û jê re donzdeh salan mazûbantî kiribû. Lê heke mazûban baş be jî, sirgûn bi êş e. Digel ko Erich Auebach dixwest êşa xwe ya sirgûnê bi analîz û afirandina berhemên edebî û lêkolînên ilmê edebiyatê bike jî, dîsa mirov bi taybetî ji nameyên wî fêhm dike ko wî êşeke sirgûnê jî kişandiye. Ew di nameyeke xwe de weha dinivîsîne. “Ez ji aliyê paşverûyan ve wek biyanî, ji aliyê antîsemîstan ve wek cihû, ji aliyê nasyonalîstan ve jî wek alman an jî biyanî dihatim dîtin”.

Digel wê jî, Auerbachê erbabê ilm û zanînê, bi qîmetê dema xwe ya sirgûnê dizanîbû û hemû dema xwe bi xwendin, lêkolîn û nivîsandinê dibuhurand. Herçiqas wî gelek ji dema xwe dabe lîkolîna li ser Dante jî, dîsa ew herî pir bi kitêba xwe ya bi navê “Mimesis” navdar e. Yê min jî, her ko riya min bi Stenbolê diket û ez diketim kitêbfiroşan, min çavên xwe li Mimesisê digerand. Gava min ew li ba kitêbfiroşan peyda nedikir, min berê xwe dida ba kitêbfiroşên antîkê û bi hêvî bûm ko ez ê wê kitêbê li wir peyda bikim. Gava min ew li wir jî nedîdit, ez bi xemgînî û destvala vedigeriyam.

Gelo maqûl bû ko ev kitêba ko li Stenbolê hatibû nivîsandin û yek ji kitêbên dinyayê a sereke ko analîza edebiyateke sêhezarsalî dike, wernegeriyabe tirkî? Belê, gava min fêhm kir ko ew wernegeriyaye tirkî, bi rastî ez acêbmayî mam û ez aniha jî ecêmayî dimînin. Ji ber ko tirkan, piştî avakirina komarê û bi taybetî jî di dema wezîrtiya Hasan Âli Yücel de girîngiyeke mezin dane wergerê û hema bêje hemû klasîkên dinyayê wergerandine tirkî.

Dema ko Hasan Âli Yücel di salên sihî û çilî de wezîrê perwerdê bû û dest bi reformên kulturî û hunerî kiribû û giranî dabû ser wergerandina edebiyata dinyayê, Auerbech li sirgûna Stenbolê noqî berhema xwe ya bi navê Mimesisê bûbû. Digel ko ev berhem wek berhemeke sereke ya analîza edebiyatê tê dîtin û demeke ewçend dirêj di ser re bihuriye jî, hê ew wernegeriyaye tirkî. Ez nizanim çima heta niha vê berhemê bala weşanxane û entelektuelên tirkan nekişandiye û heta niha xwendevanên zimanê tirkî ji xwendina wê bêpar hatine hiştin.

Erich Auerbach di Mimesisê de gotina nivîskî ya pîroz wek bingehê edebiyatê digire û dîroka edebiyatê ya sê hezar salan di bîst beşên kitêbê de analîz dike. Ew ji Ahîda kevin û Odysseusa Homeros dest pê dike, herdu berheman dide ber hev, li ser karakter û rastiyên pêbawer ên herdu berheman hûr dibe, bi sernavên balkêş heta dema me tê û li Virginia Woolfê radiweste.

Erich Auerbachê ko di sala 1892an de li Berlînê hatibû dinyayê, di sala 1930yî de bûbû profesorê fîlolojiyê, di sala 1935an de ji ber zilma nazîstan li Stenbolê bi cih bûbû, di sala 1947an de ji Stenbolê koçî Amerîkayê kiribû, di sala 1957an de jî wefat kir.

-----------------------------------

Nivîskar: FIRAT CEWERÎ firat.ceweri@comhem.se
Weşandin: 2012-04-19
Xwendin: 3256