STENBOL, 24/12 2005 — Ji serê çend salan ve ko kurd, li tevahiya Bakûrê Kurdistanê nebe jî, li çend bajarên esasî û bi dehan qezayan hilbijartinên belediyan kar dikin û ev cara duduyan e ko desthilatiya herêmî bi dest dixin. Bi vî awayî kurd, piştî têkçûna Mîr Bedirxan û pelişandina mîrekiyên Kurdistanê, piştî 150 salan be jî, li bakûrê welat di îdarekirina civata kurd de fersendekê bi dest dixin.
Helbet li welatekî bindest, karkirina hilbijartinên herêmî nayê mana rizgarkirina welat, belê bi çi awayî dibe bila bibe, îro li derên ko desthilatiya belediyan di destê kurdan de ye, bi kêmanî ji % 50yê îdarê jî di destê kurdan de tê hesibandin. Li welatekî demokratîk, desthilatiya herêmî ne di binya ji %60 û ji %70yê îdara welat de ye, belê ji bo Tirkiyê, em vê nîspetê ji %50 bihesibînin û bi vî awayî li pirsan binêrin.
Di hilbijartinên sala 1999an de Dehapê li bajarên Kurdistanê yên wek Diyarbekir, Şirnex, Sêrt, Wan, Agirî, Bîngol, Çolemerg û Batmanê desthilatiya belediyan bi dest xist. Di hilbijarina adara 2004an de, Dehap li bajarên wek Sêrt, Bîngol, Wan û Agiriyê bi ser neket, belê cardin li 55 qeza û bajarên Kurdistanê îdara herêmî ket destê kurdan. Bi kurtî ji sala 1999an û vir ve, li hin bajar û qezayên Kurdistanê desthilatiya herêmî di destê kurdan de ye û hem jî kurdan ev mevziyên îdarî bi saya hilbijartinan bi dest xistine. Ango kurdan, di pirsa desthilatiya herêmî de mafê xwe yê çarenûsî bi kar anîne.
Niha hin pirsên ko divê li ser bên fikirîn û bersîvandin hene: Gelo belediyên kurd, di çareserkirina pirsa Kurdistanê de, heta niha çi performans nîşan dan? Li Kurdistanê destguherîna îdara herêmî, ji bo kurdan çi anî? Belediyên kurd, ji ziman, edebiyat û kultura kurdî re çi xizmet kirin? Belediyên kurd çend tiyatroyên kurdî ava kirin, çend koroyên muzîka kurdî bi saz kirin? Belediyên kurd, di pirsa perwerdehî ya zimanê kurdî de, heta niha çi kirin? Serokên belediyên kurd, wek nûnerên gelê kurd ên hilbijartî, di qada navnetewî de, dengê gelê kurd çiqas bilind kirin? Belediyên kurd, çiqas hay ji rastiya civakî ya gelê kurd hene? Belediyên kurd, di qada desthilatiya herêmî de be jî, çiqas ji birînên ko ji alî îdareyên berê ve di laşê gelê kurd de hatibûn vekirin re bûn derman? Belediyê kurd, bi belediyên Başûrê Kurdistanê re çiqas têkilî danîn, bi hev re heta niha çend proje çêkirin? Belediyên kurd, heta niha navên çend, kûçe, kolan û gundî li eslê wan zivirandin?
Helbet lîsteya pirsan dikare were dirêjkirin. Rastî ev e ko, eger belediyeyên kurd bi awayekî baş û sîstematîk bixebitiyana îro pirsa Kurdistanê li merheleyeke pirr cihê bû. Em tev dizanin, hêzeke siyasî ya ko xwedênegiravî ji bo çarereskirina pirsa Kurdistanê derketiye meydanê û îro jî kêm zêde hebûna xwe bi hebûna vê pirsê diparêze, li pişt belediyên Kurdistanê ye. Eger ev hêza siyasî, belediyên Kurdistanê û bi milyonan hilbijêrên kurd ên ko rayên xwe dane, zor û şîdet li aliyekî, di çarçova bernameyeke demokratîk de, bixwestina ko li zimanê kurdî yê ko di bin gefa asîmilasyonê de ye xwedî derkevin, ewê dinya bilerizandana û di nava salekê du-salan de zimanê kurdî li Kurdistanê bikirana zimanê resmî û perwerdehî.
Baş e çawa? Em bêjin û Dehap an DTPê, bi pêşkişiya belediyên Kurdistanê, milyonek kurd kirin kûçeyên Diyarbekir û doza zimanê kurdî kirin, wê dewleta Tirk çi bike? Hemû peymanên navnetewî, ne tenê ji bo miletekî ko hejmara wî bi milyonan e û li ser axa xwe pirraniyê pêk tîne, ji bo hindikaniyek ko hejmara wan bi hezaran e û li tu derekê pirraniyê pêk naye, mafê bi zimanê dayika xwe perwerdehiyê dinasin.
Gava ko ev hawara kurdan a ziman bigihîje tevahiya dinyayê, gelo wê dewleta Tirk çi bêje? Bi milyonan kurd, tenê çend rojan li ser hev, bi daxwaza ko zimanê kurdî bibe zimanê perwerdehî rabin ser lingan û pê bikutin erdê, wê ev dewlet neçar vê daxwaza kurdan a mesûm qebûl bike û êdî nikaribe siyaseta xwe ya jenosîda zimanê kurdî bajo. Gava ko qebûl neke, ji bin neheqiyeke weha ranabe. Hingê ewê destê kurdan, hem li hundir û hem jî li derve gellek xurt bibe.
Mixabin ko ne belediyên Kurdistanê û ne jî hêza siyasî ya li pişt wan, heta niha di pirsa zimanê kurdî de gaveke baş neavêtin. Eger bixwestina dikaribûn bi rihetî rojnameyeke kurdî ya rojane derxistiana û bidana jiyandin. Eger bixwestina dikaribûn li her bajarî tiyatroyek kurdî ava bikin, bi tiyatroyê tirkî av nedikişandin aşê asîmilasyona kurdan. Eger bixwestana, dikaribûn li her bajarekî kitêbxaneyeke kurdî ava bikin. 55 belediyên Kurdistanê, mehê 55 hezar perê tirkî ji bo xebatên li ser ziman û kultura kurdî re biqetandana, ewê bi hezaran zarûkên kurd ji ber çerxa diranên asmîlasyonê xelas bikirana.
Van rojan, gellek belediyên tirkan, ji kitêba bi navê "Şu Çilgin Turkler" bi hezaran li ser hev dikirin û belaş belav dikin. Bila belediyên Kurdistanê jî ji vê kitêbê bikirin û belaş li kurdan belav bikin, da ko ew jî ji tirkkirina kurdan re bibin alîkar! Nebî ew ”Mem û Zîna” Ehmedî Xanî an berhemeke kurdî belaş belav bikin? Çimkî di komara unîter û demokratîk de cih ji parvekarên, pardon "boluciyên" wek Ehmedî Xanî re tune?
Eger desthilatiya herêmî ya Kurdistanê, belediyên kurd jî rûmetê nedin zimanê kurdî, wê kî li kurdî xwedî derkeve? Hinc bi hinc, piç bi piç zimanê me dimire. Bi mirina vî zimanî re em jî dimirin. Çimkî ev ziman, êdî nabe zimanê zarûkên me, ma haya we jê heye, ey belediyên Kurdistanê, ey desthilatdarên kurd, xîret bikin, dest hilînin. Bes e, hişyar bin! |
