[SWÊD, 16/4 2010] —
Tablo I
1 Ew ê ko kûrahî dît, ê ko dawîya dunyayê dît,
2 Wî bi her tiştî dizanî, hemû tişt fam kiribû.
Gilgamêşê ko kûrahî û dawîya dunyayê dîtibû
Bi her tiştî dizanî û her tişt fam kiribû.
3 Wî her çar quncikên dunyayê li hev dan
4 Wî di derbarê her tiştî de zanistîyeke kemilî wergirt
5 Wî li sirê temaşe kir, bi ya veşirtî hisîya
6 Wî serpêhatîya dema berya Tofanê ji dunya-amê re eşkere kir:
7 Ew li her derê, li hawîrdor gerîya, heta ko ji taqet ket û di dawîyê de hizûr dît.
8 Wî serpêhatîyên hemû dijwarîyên xwe li ser kêlekê kolan.
9 Wî hemû bedenên Uruk biçêkirin dan,
10 Xezîneya pak, perestgeha herî pîroz ya Eanna.
11 Li dîwarên wê binere, mîna şerîteke sifrîn e
12 Li vê sûrê temaşe ke, tu nola wê, yeke din nabînî.
13 Bi pêlikan ve derkeve banî ko ji heyamekî kufarî tê.
14 Nêzîkî Eanna bibe ko mala Ishtar e
15 Tu keyekî dahatû an mirovekî din, tu caran nikane nola vê tiştekî ava bike.
Gilgamêş, ji hemû keyên din mezintir, qehremanekî bi navûdeng bû. Lawê Uruk î herî egît bû. Wekî gakovîyekî poşgêr bû. Her dem, fena serdarekî li pêşiyê û wekî arîkarekî li dawîya birayên xwe dimeşîya. Mîna lehîyeke boş ko dîwarên kevirî diherifîne, bi qewet bû. Wekî dîwarê bendavekê, bi hêz, komên xwe diparaztin. Lawê Lugalbanda û Şahbanû Ninsun bû. Gilgamêş, pehlîwanekî bêhempa, aferîdekî zilaman bû. Wî, rêbiwarên çiyê ji nû de vekirin, di qontarên çiyayan de bîr kolan, deryayên mezin qevaztin, di ser okyanûsan re derbas bû, heta ko gihişt devera ko ro lê dihilat. Dawîya dunyayê li hev da, li pey jiyaneke abadin gerîya ta ko gihişt dûrayê, Utnapishtim.
Wî perestgehên ko ji Tofanê xirab bûbûn, ji nû de ava kirin û sazûman li dunyayê ji nû de sererast kir.
Tu keyekî din ko ji nav mirovan derkeve pêş û biwêribe bibê »ez keyekî mîna Gilgamêş im!» û xwe bi wî qiyas bike, tune ye.
Gilgamêş, hêj di destpêka pêşin de, ji çêbûnê de, navê wî bû. Ji sê paran, dudo jê, xwedayî bû, tenê yek ji sisiyan jê, mirov bû. Belet-Îli şiklê laşê wî çixêz kiribû. Porê wî xelekî û rîha wî dirêj bû. Xwedî bejnûbaleke lihevhatî û bê emsal bû.
Hertim li goma Uruk piyase dikir, xwe wekû serbilindtirînê hemûyan nîşan dida. Mîna gakovîyekî serê wî berz dimeşîya. Wexta ko çekdar bû, kesekî hemberî wî tunebû. Wexta ko bi hinekan re dixwest bikeve qayişê, hevalên wî bi tedarik û hay ji xwe bûn.
Xortên Uruk xwe bindest didîtin. Gilgamêş hedan ne dida wan. Tu kesî ji wan, li mala bavê xêr û xweşî ne didît. Bi şev û roj bele û xezaba xwe li wan dida.
Ew ê ko şivanê goma Uruk bû.
Ew ê ko divabû şivanê hemûçkan ba!
Di gel ko Gilgamêş bi hêz, bêhempa û aqilmend bû jî, wî jinên ciwan rehet ne dihiştin. Xwedayan hertim çarîn û gilîyên keçên şervanan, bûkên lawên ciwan dibihîztin.
Xwedayên li ezmanan, keyên Uruk!
» Aruru, te gamêşekî dirinde afirandiye! Ma kesekî din tune ko hemberî wî rabe, wexta ko ew çekdar e?»
Anu hertim gilîyên wan dibihîst.
Wan her car bangî Aruru dikirin:
» Tu bi xwe bû, Aruru, ko te mirov afirandin. De şebîhekî nola Gilgamêş biafirîne da bikaribe wî rawestîne û qayîşê pê re bikêşîne, ji bo ko Uruk hinekî aram bibe.»
Wexta ko Aruru ev gilî û gazinc bihîstin, di dilê xwe de, wêneyekî Anu afirand. Aruru destên xwe şûştin, tertikek ji herîyê şikand û avêt çolê.
Wê, mirovê destpêkê afirand, Enkîdu yê wêrek, birûzka Ninurtayê, ji bêdengîyê çêbû.
Laşê wî hemû bi pirç bû. Fena ên jinekê, kezîyên wî hebûn. Porê wî mîna simbilan bi tof bû. Ew di derbarê dunyayê û mirovan de, nezan û bê agah bû. Mîna lawirekî bi post bû. Bi xezalan re diçêriya, bi ajalên çolê ên kovî re dihat, li ser çemî av veduxwar, têna xwe dişkenand.
Nêçîrvanek li ser çemî pergî hat, rojekê, du rojan û roja sisiyan. Wexta ko nêçîrvan wî dibîne, dibizde û qidûmşikestî dibe. Lê Enkîdu û lawir bi reya xwe de diçin.
Nêçîrvan, bêdeng û his, tirsyayî û behîtmayî di cihê xwe de radiweste û nizane ê çi bike. Piştre, bi lez vedigere malê, gazî bavê xwe dike. Nêçîrvan ji bavê xwe re got:
»Bavo, bavo! Min îro ecêbek dît! Min zilamekî ciwan î çiyayî dît. Bi hêztirîn mirovê vê deverê ye, mîna aferîdekî bi qewet e. Fena birûzka Anu ye. Li van çolan digere, hertim bi ajalên çolê ên kovî re diçêre û diçe ser avê. Ez newêrim xwe nezî wî bikim. Ewî, hemû koncalên ko min kolabûn, ji nû de dagirtin. Hemû feq û dafikên ko min vedabûn, şikandin û ên mayî jî çirandin. Lawirên di feq û dafikan de tev berdan, bi şûn de azad kirin. Ew nahêlê ko ez tu nêçîrê bikim û tu lawirên çolê bigrim.»
Bavê ê nêçîrvan jê re dibêje:
»Lawê min, li Uruk Gilgamêş rûdinê, tu kes nola wî bi qewet nîn e. Ew mîna birûzka Anu bi hêz e û ewçend aqilmend e. Biçe Uruk ba wî. Ew dê rêyeke çareserîyê bi ber te ke!»
Nêçîrvan li şîretên bavê xwe guhdarî dike û li anegorî wan tev digere. Rast reya Uruk digre tê ba Gilgamêş û jê re dibêje hal û mesele ev e.
Gilgamêş ji nêçîrvan re dibêje: »Neçîrvano, biçe ji perestgehê, fahîşeya Shamhatê bigre, li gel xwe bibe. Wexta lawirên kovî bêne ser çemî da avê vexwun, bila Shamhatê kincên xwe ji xwe bike, xwe tazî bike, laşê xwe şanî wî bide. Enkîdu ê keçikê bibîne û xwe nezîkî wê bike. Wê çaxê, ew ajalên kovî ko ew li gel wan mezin bûye ê dev ji wî berdin.»
Nêçîrvan çû perestgehê, fahîşeya Shamhatê li gel xwe bir, kurtereyek girtin û çûn. Di roja sisiyan de ew gihiştin wê derê. Nêçîrvan û ya fahîşe ji xwe re cihek li ber çem dîtin û li benda wan man. Rojek du roj derbas bûn, ta ko qeflên kerî û garanên ajalan ji çiyê daketin ser çemî da avê vexwun, têna xwe bişkênin.
Û ew, Enkîdu yê ko li çiyê çê bûbû, bi xezalan re diçêriya û li gel lawirên kovî ji çemî av vedixwar, bi wan re bû; têna xwe şikand, ji avê têr bû. Shamhatê mirovê destpêkê, ew zilamê ko ji kûraya erda bejî bû, dît.
« Wa ye, ew li wir e, Shamhat! Memikên xwe şanî wî bide, paqên xwe ji hev veke, bala wî bikşîne bi ser xwe ve, jê metirse, bihêle bila bîhna mêyîtiya te bi ser de bifûre. Wexta ew te bibîne ê were vir. Xwe tazî bike, destûrê bidê bila bi te re rakeve. Wusa bike ko ew mirovê destpêkê bi hemû hunerên te ên işqebazî şa bibe. Wexta ko ew bi te re rakeve, wê demê ew lawirên çolê ko ew bi wan re mezin bûye ê dev ji wî berdin.»
Shamhatê cilên xwe ji xwe kirin, deverên xwe ên veşirtî eyan kirin û Enkîdu hate şehwetê. Shamhatê nemerdî nekir, hişt ko Enkîdu bîhna wê bigre, xwe tazî kir û Enkîdu pê re raket. Shamhatê hemî hunerên xwe ên şehwetbazî şanî mirovê destpêkê, Enkîdu kirin û ew anî şehwetê. Kêfa Enkîdu ji vê re hat, evîya li xweşa wî çû. Enkîdu li çolê, şeş roj û heft şevan bi Shamhatê re raket, ta ko jê têr bû, paşê berê xwe da kerîyê ajalan û ber bi wan ve çû. Xezalan Enkîdu dîtin û revîyan. Ajalên çolê xwe jê bi dûr xistin. Enkîdu, pakîya xwe lewitandibû.
Çogên wî sist bûbûn û taqet di lingan de nemabû. Enkîdu ji hêz ketibû û nikanîbû wekî berê baz bida. Lê tavilê stewîyabû û bi aqiltir bûbû. Bi paşde vegeriya, hat li ber çogên ya fahîşe xwe da erdê, ziq li ruwê wê temaşe kir û li gotinên wê guhdarî kirin. Fahîşeyê ji Enkîdu re got:
« Tu sipehî ye Enkîdu, tu mîna xwedayekî ye, ji bo çi tu li van deran bi lawirên kovî re digerî?
Were, bide pey min ez te bibim goma Uruk, te bibim perestgeha pîrozwer ko mala Anu û Ishtar e. Li wir Gilgamêş rûdinê, ew ê ko ji hemî mirovan xurtir, xwedî hêz û qeweteke bê emsal e.» Shamhatê wusa axift û gotinên wê li xweşa Enkîdu çûn. Wî fam kiribû ko pêwistiya wî bi dostekî heye, Enkîdu li Shamhatê vegerand, got:
«Were em biçin goma Uruk Shamhat, min vexwîne perestgeha pîroz ko mala Anu û Ishtar e! Gilgamêş li wir rûdinê, ew ê ko ji hemî mirovan xurtir, xwedî hêz û qeweteke bê emsal e. Ez dê wî dawetî qada şerî bikim, pê re bikevime qayîşê. Ez dê li nîveka Uruk biqêrim, bibêm ” Ez im ê herî xurt û bi qewet!” Ez dê werim wir û qewlê qederê biguherînim. Yê ko li çolê diwelide bi hêz û bi qewet e.»
« Were, em biçin, bila serûçavên te ronî bibin! Were, Enkîdu, em biçin goma Uruk, li wir xortên ciwan bi kember in. Her roj şahî ye, gurmîniya defan e, fahîşeyên li wir bedew in, xwe dixemilînin û kêfxweş in, xewên şevan li yextyaran diherimînin! Enkîdu, tu bêtecrube ye. Ez dê Gilgamêş şanî te bikim, ew zilamê bêxem. Lê temaşe bike! Li serûçavên wî binêre! Zilamekî bi îhtîşam e, xwedî bejnûbaleke dilkêş û bi şeng e. Zilamekî xwedî hêz e, ew ji te bi qewetir e, ne bi şev û ne bi roj, ranaweste! Dexêsiya neke Enkîdu, Shamash ji Gilgamêş hez dike, Anu, Enlîl û Ea hişmendî dane wî. Berya ko tu ji çiyê dakevî, Gilgamêş li Uruk di derbarê te de xewn ditibûn.
Gilgamêş wexta ko ji xewê radibe, ji diya xwe re xewna xwe dibêje: Dayê, min şevê din xewnek dît. Li ezman stêrk hebûn û tiştekî ko dişibîya biruzkekê ji ezmên rijîya beramber min. Min xwest ez ewê hilgirim, lê ji min re gelekî giran hat. Min xwest ez ewê veguherînim, lê ji cihê xwe neqeliqî. Niştecihên Urukî li derdorê kom bûn, xelk ji her alî ve ber bi wê ve hatin, bi sedan leşker hatin, xortên ciwan derdora wê girtin. Wekû mirov çawa mindalekî piçûk maçî bike, ewan lingên wê maç kirin. Min jê hez kir, mîna ko mirov ji jina xwe hez bike. Min rahiştê, anî ji te re. Û te ew mîna serbiserê min diheband. Diya Gilgamêş î zana î aqilmend fam kiribû. Mangeya kovî Nînsun ya zana û aqilmend ji lawê xwe Gilgamêş re got: Stêrkên li ezmên xwe şanî te kirin û tiştekî mîna biruzka Anu ji ezmên rijîya li beramberî te, ket. Te xwest wê hilgire, lê ew gellekî giran bû. Te xwest wê veguherîne, lê ew ji cihê xwe neqeliqî. Te rahiştê, ew anî ji min re û min ew nola serbiserê te hiband. Dê dostekî te î gellekî bi hêz ko hevalê xwe li erdê nahêle ê çê bibe. Li çiyê mezin bûye qewet û hêz girtiye, mîna biruzka Anu xwedî qewet e. Mîna ko mirov ji jina xwe hez bike te jê hez kir û ew himêz kir, lewra ew dê rojekê te xelas bike. Xewna te qenc û hêja bû.
Gilgamêş dîsan ji diya xwe re dibêje: Dayê min xewneke din dît. Bivirek li meydana Uruk bû. Niştecihên Urukî li derdorê kom bûn, xelk ji her alî ve ber bi wê ve hatin, bi sedan leşker hatin. Min jê hez kir mîna ko mirov ji jina xwe hez bike, ew himêz kir û hilgirt anî ji te re û te ew wekî serbiserê min heband.
Mangeya kovî Nînsun ya zana û aqilmend ji lawê xwe Gilgamêş re got: Lawê min, ew bivirê ko te di xewna xwe de dîtiye zilamek e. Te ji wî, mîna ko mirov ji jina xwe hez bike, hez kiriye û ew himêz kiriye. Te ew hilgirtiye, anîye ji min re û min ew mîna serbiserê te hebandiye. Dê destbirakî te î gellekî bi hêz ko hevalê xwe li erdê nahêle ê çê bibe. Ew mîna biruzka Anu bi hêz e.
Gilgamêş li diya xwe vegerand û got: Ez hêvîdar im ko ev fermana keyê mezin Enlîl pêk were, da dostekî min, amojgarekî min çê bibe. Min dostek, yekî ko dikane şîretan li min bike, divê.»
Bi vî şêwî Gilgamêş xewnên xwe fam kiribûn.
Bi vî şêwî, Shamhatê behsa xewnên Gilgamêş ji Enkîdu re kiribûn û pê re raketibû.
Tablo II
* Ev tenê çîroka destanê ye. Ne wergereke bêje bi bêje ye. Li gor naveroka tabloyan şiroveyeke bê tekrar û hinekî jî vebirî ye.
Bi hêvîya ko ê bi kêrî zarê kurdan bê. |
