Nefel

[ ÇARŞEM, 2024-12-04 ] [ BIKE MALPERA DESTPÊKÊ ] [ BÊXE NÊV BIJAREYAN ] [ KONTAKT ] [ INFO ] [ LÊGERÎN & ARŞÎV ]

DESTPÊK

	Nûçe

	Nivîsar

	Kulturmagazîn

	Hevpeyvîn

	Kolumnîst

	Ewrokurd

	E-Pirtûk

	Lîteratûr

	Ziman

	Muzîk

	Foto

	Lînk

E-POSTEYA TE

	Nav (Username)



	Şîfre (Password)





	»E-posteyeka nû bo xwe qeyd bike

REKLAM

KOLUMNÎST

Mînakeke arîkarîperweriya dema berê: Axban

CIZÎRA BOTAN, 9/9 2012 — Ji wan kesên ko pêxemberê me Muhemmed (selat û selamma Xwedê li ser be) dîtine re “sehabî/eshab”, ji yên ko ew nedîtine lê tenê sehabiyên wî dîtine re “tabîîn”, ji yên ko sehabî jî nedîtine û tenê “tabîîn” dîtine re “tebeê tabîîn” têt gotin.

Rojekê yekî tebe’ê tabîîn ji yekî tabîî dipirse:

— Gelo sehabî çawa bûn? Ka hinekê behsa wan ji me re bike.

Yê tabîî:

— Ez dişim holê bibêjim, eger we sehabî dîtibana teqez we yê gotibana ko ewana dîn in; îca eger sehabiyan hûn dîtibana hûn misilman qebûl nedikirin û wê bi we re cîhad kiribana. Ango sehabî bewqas girêdayiyê bi doza xwe bûn û di sewdaserbûna wê riyê de ewqas dest ji dinyayê û ji keyfa dinyayê berdabûn ko bi vê rewşa xwe ve dişibiyan dînan.

Ez vêya çima dibêjim? Ji ber vê çendê ez dibêjim; ez dixwazim mirovhezî û arîkarîperweriya mirovên dema berê deynim ber ya mirovên vê demê. Da wek rojê aşkere bibe ko mirovên vê demê yên xwedbîn û egoîst çiqas ji yên berî niho çil-pêncî salan bi şûnde ne.

Belê, eger mirovên vê dema me nêrîna mirovên berê ya derbarê jiyana komelî û hevarîkariya di navbera wan de dîtibana bawer dikim wê ji wan re gotibana “evana dîn in.” Eger ewana ev mirovên dema me dîtibana bawer dikim wê ji mirovbûyîna wan ketibana gumanê.

Ez ê di vî nivîsara xwe de behsa arîkariya “axbanê” bikim ko ev arîkarî ji dehan beşan beşeke arîkariya wê demê ye. Axban: Wek ji navê wê jî diyar dibe, ax ji jêr diçe ser banî yan jî banê xênî tête ax kirin. Wek tê zanîn xaniyên wê demê îstîsna ne tê de hemû ji axê, ji libinên heriyê çêdibûn. Axban jî merheleya herî dawî ya avakirina xaniyan bû. Ango piştî dîwardanîn diqediya, girş li ser dîwaran dirêj dikirin, paşê rewt/rewtik datînan ser wan girşan, paşê çilo li ser rewtan pehn dikirin. Piştî van hemûyan dor digiha axbanê, ango axê jî deynin li ser wî çiloyî.

Eger ew xanî li ser xaniyê berê hatibûya ava kirin ji xwe axa wê amade bû. Eger ji nû hatibûya ava kirin, ji dereke din ax dianîn, li binê odeyekê amade dikirin. Paşê jî qulek li banî vekirî dihiştin da ji wir ax derêxistana jor.

Piştî amadeyiyê êdî dor digiha bangkirina axbanê. Axban bi giştî şev çêdibû. Yekê li ser banî bang dikir:

— Heyhê!!! Îşev axbaneee!! Axbana mala filankesî ye!!! Rehmet li wî û li dê û babê wî be yê were axbanê!!

Yên ev bang seh dikirin bêyî dudilî û bêyî ko bipirsin ka xwediyê xênî kî ye, feqîr e yan dewlemend e, birr bi birr qesta mala xwediyê axbanê dikirin. Ji xwe her kesî avakirina wî xênî dişopand û haya wan jê hebû ko di nêzîk de wê axban çêbibe.

Sê yan çar kes diçûn ser banî, yê din diman jêr. Yên li ser banî têrek yan jî telîsek di wê qula ko hêj berê vale hatibû hiştin de berdidan jêr. Yên li jêr jî bi hev re pê bêrikan ew telîs/têrik tejî ax dikirin û bang dikirin yên li jor: Ya Ellah!! Bi “Ya Ellah”ê re yên li jor di wê qulê re dikişandin ser banî û li ser çilo pehn dikirin.

Dema yên li jêr pê bêrikan ew telîs tejî ax dikirin, tozek radibû, tozek welê êdî kesê kes nedidît. Bes bi destpelkê haya yên li jêr çêdibû ko vaye telîs hatiye xwarê. Ti kesî nedigot ev toz ji tendurustiya wî re talûke ye. Ti kes ne di wê tirsê de bû ko cegera wî wê ji ber wê tozê bibe penceşêr. Ti kesî nedigot ko gelo çi qenciya xwediyê xênî li ser wî heye heta ew xwe biêxe di nav toz û ecacê de. Dijane, bi işq û keyfê ew wezîfeya xwe ya însanî bi cih dianîn. Di ser de jî di ber re stan û beste jî digotin. Heta derengê şevê vê axbanê dewam dikir. Dema xilas dibûn kepî, qirik, çav tejî toz bibûn. Dema diçûn mala xwe jî ji bilî duaya “rehmet li dê û babê hewe” ji xwediyê malê çi hêviyên wan tune bûn.

Belê eger mirovekî vê dema me ew mirovên wê demê di wê rewşê de, nav wê tozê de dîtibana, helê eger haya wan çêbibana ko ew kes vî karê zor û zehmet belaş û elaş dikin, bila baweriya hewe bêt wê ew kes wek dîn qebûl kiribana.

Vaye cûdahiya di navbera herdu neslan de.

-----------------------------------

Nivîskar: ABDULKADIR BÎNGOL abdulkadirbingol@gmail.com
Weşandin: 2012-09-09
Xwendin: 4782