CIZÎRA BOTAN, 21/6 2012 — Wateya ferhengî ya texmîsê “pênckirin” e. Di îstîlaha helbestê de texmîs ewe ko helbestvanek du heb rizdeyên xwe li ser malikeke helbestvanekî din zêde bike û bi vî awayî hejmara wê helbesta du malik bike pênc. Texmîs wek çawa li ser helbestên helbestvanekî din tê çêkirin heman welê yek dikare li ser helbesta xwe bi xwe jî çêbike.
Texmîsa herî biserkeftî ew e ko di nav bera malika lêhatîzêdekirin û ya lê zêde dibe de ji aliyê wateyê ve ahengek hebe. Heke di nav bera malikên lêzêdebûyîn û yên esas de ji aliyê wateyê ve ahengek nebe, ev tê wê wateyê ko ew texmîs lawaz e.
Di texmîsê de beşawenda (qafiye) hersê rizdeyên ko lêhatîn zêdekirin bi rizdeya pêşî ya lêtêzêdekirin re eynî ne.
Belê hersê rizdeyên pêşî yên feqîrî ne, herdukên din yê cenabê Mewlana Cizîrî ne. Ji ber kêmasiyên xwe ez lêborîna xwe ji giyanê pîroz yê Mewlana dixwazim.
Ewwel ko yarê da me yek zerre, yek înayet
Yara ko pir bihusn e, ya şox û serwî-qamet
Pêşî ji lutf û rehmê kir ba me hinkê himmet
Lew ev meya evînê va bo me bûye qismet,
Ewwel ko yarê da me yek zerre, yek înayet.
Qismet me xemr û cam e, di deftera hidayet.
Şewqa li rûyê dildar şibih meha semayan,
Gîsû li pişte rêz in reş şubhê ejdehayan
Bê hed şepal û şox e, serdar bo dilrûbayan,
Husn û cemalê canan nadîritin tu payan,
Her çî nebit bîdayet esla nehin nîhayet.
De’wet kirim hebîbê di ber bangê sibê ra,
Sohbet bi coş û xoş hat reqs û sema bi vê ra,
Cezbê ji dil revandim wextê ko mey didêra
Feyda ulûmê hîkmet, cama sedef ko gêra,
Me’j destê muxbeçan dît bi Mishef û bi ayet.
Îrfanê ger bixwazî, nabit bi keyf û xoş î,
Seyr û silûk dixwazit, cehdek qewî bi coş î,
Zinhar vê rastiyê qet da dûr nekî ji hoş î,
Arif heta nenûşî ji destê meyfiroş î,
Xaîp nebû ji hûşî, peyda nekir welayet.
Kibr û riya û sûm’e bo salikî di afat,
Lazim xwe dûr bikit jê, da peyde kit kemalat,
Lewra pîrê terîqê nakit ji bo wê taqat
Gunah û zuhd û tamat, hilnagirit xerabat,
Kesê bi vî derî ret divê bikit rîayet.
Hubb û evîna yarê ewil ji çavî der kir
Tîrek li cerg û dil da bê dad û bê mefer kr,
Pêşî kirim sews û gêj, paşê aqil ji ser kir,
Işqê ji herdu çeşman, ewwel di dil eser kir,
Lê zerre zerre axir sotin kir û sîyaret.
Dilber bi setweta xwe bê rehm û bê wefê bit,
Daîm di dest de şûr bit sîne li ber rimê bit,
Qetla me kirbe mexsed, loma me dê ji kê bit
Şakîsselahî herdem bi kuştina Melê bit,
Gazindeyan ji kê kim, ji kê bikim şîkayet.
Xemra ji destê yarê bo aşiqan tê rûtin
Qelban dikit wekî zêr, emma bi jan û sotin,
Lewra ji layê pîr ve bi vî şeklî tê gotin:
Cama di destê şahid jengê ji dil dişotin.
Pîrê muxan ji rendan weh weh dikir rîwayet.
Raza merîdê işqê rencûrê dilşikestî
Dilbendê rûyê dildar mecrûhê rûh û hestî
Şerh nabe yê dilê wî marê evînê gestî.
Etwarê işq û mest î, esrarê pût-perest î,
Teqrîrê sed rîwayet nakit li bû kîfayet.
Mehbûb ji razê işqê da min yeqîn bi kesret,
Emma bo tetmîna dil jê min dixwest bi hikmet:
‘Dîtin bi çav dixwazim nakim bi ilmî rexbet’,
Liyetmeînne qelbî eynûl-‘yeqîn dibexşet,
‘Eynû eyan divêtin, kafî nehin dîrayet.
Şukir ji bo Xwida yî, qelbek we bo me dayî,
Ger mîr û ger geda yî, Dilkul nekir cudayî,
Lutfek ji ya Xwedayî nadim dinê tevayî
Mîrî û padîşah î, mûyek li nik Mela yî,
Nadim bi mulkê alem, yek zerre yek înayet. |
