Nefel

[ ÇARŞEM, 2024-12-04 ] [ BIKE MALPERA DESTPÊKÊ ] [ BÊXE NÊV BIJAREYAN ] [ KONTAKT ] [ INFO ] [ LÊGERÎN & ARŞÎV ]

DESTPÊK

	Nûçe

	Nivîsar

	Kulturmagazîn

	Hevpeyvîn

	Kolumnîst

	Ewrokurd

	E-Pirtûk

	Lîteratûr

	Ziman

	Muzîk

	Foto

	Lînk

E-POSTEYA TE

	Nav (Username)



	Şîfre (Password)





	»E-posteyeka nû bo xwe qeyd bike

REKLAM

KOLUMNÎST

Hefteya dawiyê di şerê destûrê de

STOCKHOLM, 18/8 2005 — Parlamentoya Îraqê ji bo ko hikûmet û parlamento hilneweşe, di deqîqeyên dawiyê de ji roja 15/8 bi piraniya dengan xala A ji madeya 61-ê ji qanûna bingehîn ya miweqet ya birêvebirina Îraqê guhorî û bi hindê destûr dikare li şûna 15-yê tebaxê heta 22-yê tebaxê gîro bibe. Herçend diviyabûya guhorîna vê xalê, her wekî di xala W de ji eynî madeyê hatî, dûrtir wext 1/8 hatiba kirin.

Ev rêyek bû bo derketinê ji wê astenga amadekarên destûrê ketibûnê. Xwe dûr nîne ko yek ji mebestên siniyan jî di neqebûlkirina hinek daxwazên kurdan û şîiyan yên serekî de gîrokirin bi tenê bû. Ji ber ko li gor qanûna bingehîn ya miweqet ya birêvebirina Îraqê heke destûr di 15/8 de derneketiba û muhleta amadekirinê jî heta 1/8 nehatiba dirêjkirin da hikûmet û parlamentoya Îraqê hilweşin û da ji nû ve hilbijartin bo parlamentoyê hên kirin û da hemî tişt ji sifrê dest pê bikin ve.

Erebên sinî yên ko di hilbijartinên yekê de beşdar nebûbûn dixwazin di hilbijartinên bihên de bi berfirehî beşdar bibin, lê ew hez dikin ko destûr nehêt nivîsandin heta ko ew dikevin di parlamentoyê de û vê hevsengiya niho di parlamentoyê de heyî têk bidin û destûrê li gor dil û heza xwe binivîsin. Hefteya derbasbûyî ji wan re delîveyeka pir baş bû, lê vê carê bi dirêjkirina muhleta amadekirina destûrê ew derfet ji dest wan çû.

Sinî yên ereb ko li Îraqê minorîte ne, her ji damezrandina Îraqê bi qiralgeh û komara wê ve û heta jinavçûna rejêma Sedamî di desthilatê de bûn. Ew hêj nikarin têbigehin ko leyistik hatiye guhorîn û divêt ew niho temet xwe bipeyivin û bilivin. Ew naxwazin wê fehim bikin ko nuke dewleteka nû têt damezrandin û eger hemî pêkhatên vê dewletê û bi taybetî kurd û şîî nebin xwedî mafên xwe yên ko nêzîkî 80 salan jê hatine bê behir kirin ew nikarin xwe wekî hevwelatiyên vê dewletê bibînin û ew ne mecbûr in beşdar bibin di avakirina dewleteka weha de.

Piraniya siniyan li dijî hemî prosesa azadkirina Îraqê bûn, ew li dijî desthilata nû ya Îraqê bûn, ew li dijî kirina hilbijartinan bûn, ew bi miraza dilê xwe di hilbijartinan de beşdar nebûn û ew niho dixwazin her tişt li gor dilê wan be û li gor hizra wan ya îslamî ya ususlî û nijadperista erebî be. Daxwazên nûnerên siniyan di komîteya dariştina destûrê de û û yên nijadperistiya erebî û heta radeyekê yên ko terorê li Îraqê bi rêve dibin jî yek digirin.

Ya ji emerîkîyan ve eger nûnerên erebên sinî yan zelaltir nûnerên erebên sinî yên niho bi çekî li dijî desthilata Îraqê û emerîkiyan û hevsozên wan radiwestin û terorê bikardiînin beşdar bibin di prosesa çêkirina destûrê de, dê ew bibe egera daketin pêla terorê. Lê gaveka weha rê li ber terorîstan nagire ji ber ko yan armanca wan têkdana rewşê ye û rêgirtine li ber prosesa demokratîzekirina Îraqê yan jî zêdetir ji vê bêtir çavê wan li desthilatê ye û desthilat bo xwe bi tenê, ji ber ko ew kesê ji bilî xwe qebûl nakin.

Divêt rê nehêt dan ko çend usuliyên ereb yên nijadperist, çend kevne beisî û terorîst bibin rêgir li ber paşerojeka baştir. Eger kurd û şîî li ser her tiştekî lihevhatin û sinî man wekî hefteya çûyî serreq, divêt hîngê destûr li benda wan nemîne û parlamento li ser erêkirin û neerêkirina reşnivîsê di 22/8 de biryara xwe bide û reşnivîs bikeve ber referanduma xelkê Kurdistanê û Îraqê.

Ev hefteya dawiyê ye û bi dîtina min dê muicizeyek be eger ev hersê alî; kurd û şîî û sinî, di wextekê weha kurt de lihev bihên û reşnivîsa destûrê heta 22-yê tebaxê %100 dirust bikin û danin ber destên parlamentoya Îraqê.

Sê alternatîv li ber aliyên peywendîdar bi amadekirina destûrê ve hene ew jî yan ew %100 li ser hemî xalan pêk bihên yan destûr netimabûyî bikeve ber referandumê û pirsên asê û neçareserkirî bimînin bo piştî referandumê û emerîkî jî bi hemî hêza xwe ve fişarê têxin ser aliyên beşdar di giftûgoyan de bo ko yekê ji van herduyan bikin. Alternatîva sêyê jî ew e destûr 22/8 amade nebe û weha hikûmet û parlamento hildiweşin û hilbijartinên nû tên kirin û her tişt ji sifrê dest pê dike ve. Lê emerîkî vê naxwazin û kurd û şîî jî dizanin ko ne belî ye ka dê hîngê, piştî hilbijartinên nû pêkhatina parlamentoya nû çawa be.

Aliyê Kurdistanî, ko niho li Bexdayê ye, di navbera nal û bizmaran de ye. Di navbera fişarên erebên şîî û sinî ji aliyekî ve û fişara emerîkiyan ji aliyê din ve. Ew di wê germ û kelekela Bexdayê de beşdar dibin di civînên dirêj û pirî cirenîx û munaqeşe de. Hizir bikin şîî û sinî li ser sondê pêk nedihatin. Şîiyan dixwest sond bibe (Bi Xudêyê eliyê mezin) û siniyan diviya ew bibe (bi Xudêyê mezin). Evca digel terefên weha û bi eqliyeteka weha dê çawa munaqeşekirin û hevûdufehimkirin û lihevhatin hêsan bin. Lê çare nîne û divêt terefê Kurdistanî dehqatî bêtir ji hefteya çûyî îsrarê li ser daxwazên serekî û çarenûssaz yên gelê Kurdistanê û bi taybetî mafê çarenivîsê bikin. Bêguman kurdistaniyên me li Bexdayê dizanin ko ew îro berî ya Îraqê, ew paşeroja gelê Kurdistanê çê dikin û divêt ew li gor menfeetên gelê Kurdistanê bêt çêkirin. Çav û dilên me li gel wan in.

-----------------------------------

Nivîskar: Sidqi Hirori
Weşandin: 2005-08-18
Xwendin: 5638