Nefel

[ ÇARŞEM, 2024-12-04 ] [ BIKE MALPERA DESTPÊKÊ ] [ BÊXE NÊV BIJAREYAN ] [ KONTAKT ] [ INFO ] [ LÊGERÎN & ARŞÎV ]

DESTPÊK

	Nûçe

	Nivîsar

	Kulturmagazîn

	Hevpeyvîn

	Kolumnîst

	Ewrokurd

	E-Pirtûk

	Lîteratûr

	Ziman

	Muzîk

	Foto

	Lînk

E-POSTEYA TE

	Nav (Username)



	Şîfre (Password)





	»E-posteyeka nû bo xwe qeyd bike

REKLAM

KOLUMNÎST

fjrigjwwe9r0TabArticles:ArticleHeadline
fiogf49gjkf0d
Çi bi serê madeya 58-ê hat?

STOCKHOLM, 25/6 2005 —Li gor qanûna miweqet ya birêvebirina dewleta Îraqê ya ko li 8/3.2004 hatibû îmzekirin, divêt amadekirina destûrê heta 15 tebaxa îsal timam bibe. Referendum li ser destûrê çê bibe. Ko piraniya dengderan ew erê kir û dusêka dengên sê parêzgehên hevsinûr li dijî nebû, hîngê ew dibe destûra hertimî ya Îraqê. Piştî destûrê divêt hilbijartin ne dûrtir ji 15 kanûna-pêşiyê bên kirin.

Kurd jî giringiya destûrê baş dizanin û ew hemî senga xwe têxin ser hindê ko destûr maf û daxwazên Kurdistanê di nav xwe de hembêz bike. Ji bo vê jî nûnerên kurdan li Bexdayê di xebat û lebateka mezin de ne. Her ji bo vê mebestê jî 14 heta 22 hezîranê serokê Kurdistanê digel delegasyoneka bilind çû Bexdayê û peyama serkirdayetiya siyasî ya Kurdistanê di vî warî de gihand parlamento û hikûmeta Îraqê û hêzên kartêker di biryara Îraqî ya erebî de. Xalên ko herî hatine destnîşankirin pirsa federaliyê û Kerkûkê ne. Herweha tekîdkirina serkirdayetiya siyasî ya kurdî li ser pirsa bicihanîna madeya 58-ê.

Li gor madeya 58-ê divêt ew kurdên ji ser erd û milkên wan hatine derxistin vebigerin bo ser cihwarên xwe û bên qerebokirin û ew erebên ko li wan deveran hatine binecihkirin bên vegerandin bo wan deverên ko ew jê hatine û bên qerebokirin. Di madeyê de jî ji wan deveran Kerkûk hatiye binav kirin.

Hikûmeta Eyad Elawî û civata hikmî ya berî hilijartinan xwe bi ser wê madeyê ve nedibir û çi gaveka biryarder bo asayîkirina rewşa Kerkûkê li gor wê madeyê nehavêt. Ji bilî derxistina qanûna hilweşandina hemî qanûnên rijêma berê di warê guhorîna nasnameya neteweyî de. Berî hilbijartinan û li bin lêşidandina kurdan û bo ko nehêle kurd û şîe bibin hevpeyman Elawî biryara damezrandina komîteyekê da ko ew rabe bi lêkolînkirinê li ser problemên erd û aqaran li Kerkûkê. Xwe di wan lihevhatinên nivîskî de, ji bilî di ya peymana Londonê ya kanûna-pêşiya 2002-ê de, navên deverên din yên kurdî yên girêdayî parêzgehên Mûsil û Diyalayê her nahên.

Piştî hilbijartinên Îraqê, kurd û şîe di 24 adara 2005 de bi protokolekê li ser prensîpên karkirina hikûmeta Îraqê ya niho pêkhatin û tê de bi du xalan çûye ser behsa madeya 58-ê û giringiya hindê ko lez li bicihanîna wê bêt kirin. Lê heta niho jî ew bes li ser kaxezê ye û çi gaveka bi kiryar di wî warî de nehatiye avêtin. Ew komîteya Elawî çêkiribû ji ber nebûna bucetê û nebûna pitşgiriyê ji aliyê hikûmeta Brahîm Ceferî ve neşiyaye çi pêngavên kartêker bavêje û çi ji rewşa heyî neguhoriye.

50 roj bo timambûnê ji amadekirina destûra Îraqê mane. Ev demeka kurt e û ne mumkine di wextekê weha kurt de madeya 58-ê bêt bicihanîn, meger dema amadekirina destûrê bêt dirêjkirin. Ew jî ne cihê baweriyê ye ji ber ko piranî, şîe û emerîkî û kurd jî bi daxwiyaniyên xwe ve digel hindê ne ko hemî tişt di wextên xwe yên destnîşankirî de çê bibin. Gelo ko rewşa Kerkûkê berî amadekirina destûrê nehêt asayîkirin dê piştî destûra hemîşeyî û hilbijartinan ne zehmettir be? Ma dê hîngê jî di parlamentoya Îraqê de her pirs û her tişt bi lihevhatineka weha birêve biçin?

Derxistina kurdan ji deverên wan û dagîrkirina wan deveran û ji wan Kerkûkê ji aliyê ereban ve li gor planeka siyasî û ji aliyê desthilata siyasî ve dihat kirin û pêwîst dibû ko çare jî li gor lihevhatineka siyasî bûya, neko mabûya bi hêviya komîteyeka çareserkirina kêşeyên milk û erdan û bi hêviya biryarên dadgehan ve. Diviyabûya dest bi karê amadekirina destûrê nehatiba kirin heta ko ew pirs nehatiba çareserkirin ji bo ko cografya û sinûrên Kurdistanê bi timamî di destûra Îraqa federal de hatiban tesbît kirin.

-----------------------------------

Nivîskar: Sidqî Hirorî
Weşandin: 2005-06-25
Xwendin: 5271