Nefel

[ ÇARŞEM, 2024-12-04 ] [ BIKE MALPERA DESTPÊKÊ ] [ BÊXE NÊV BIJAREYAN ] [ KONTAKT ] [ INFO ] [ LÊGERÎN & ARŞÎV ]

DESTPÊK

	Nûçe

	Nivîsar

	Kulturmagazîn

	Hevpeyvîn

	Kolumnîst

	Ewrokurd

	E-Pirtûk

	Lîteratûr

	Ziman

	Muzîk

	Foto

	Lînk

E-POSTEYA TE

	Nav (Username)



	Şîfre (Password)





	»E-posteyeka nû bo xwe qeyd bike

REKLAM

KOLUMNÎST

Eger alfabeya latînî nebûya dê rewşa kurdiyê li bakûrê Kurdistanê xerabtir bûya

STOCKHOLM, 8/12 2007 — Min gelek caran pirsiyar ji xwe kiriye erê gelo eger rehmetî mîr Celadet Bedirxan û alfabeya wî ya latînî bo kurdiyê nebûya dê rewşa zimanê kurdî niha li bakûrê Kurdistanê çawa bûya! Erê gelo li wî beşê Kurdistanê yê ko dikeve bin desthilata Trikiyeyê, ya ko çi pêçêbûnên hînbûna tîpên erebî yan osmanî ji bo xelkê wê û ji wan kurdên bakûrê Kurdistanê re nehiştin, dê kurdên wê derê bê alfabeya latînî ya Celadet Bedirxanî, yan hema bê alfabeya kurdiya latînî, çawa hînbûna kurdiya ko heta nuha jî, heta bi wê alfabeya latînî jî, ji aliyê desthilatdaran ve nehatiye qebûl kirin?

Erê gelo ko alfabeya latînî nebûya dê Tirkiyeyê qebûl bikira rojname û kovar û pirtûkên kurdî bi alfabeya erebî derbiketana? Heta eger wê ew çend qebûl bikira jî ma dê zarokên kurdan û xelkê kurd li kû derê hînî wê alfabeya erebî bibûna?

Bi têgehiştina min Celadet Bedirxan ji pêşengên hişmend û ronakbîrên kurdan e. Wî her zû fehim kir ka Tirkiye ber bi kû ve diçe. Wî her hîngê û zû zanî dê mana alfabeya erebî di kurdiyê de bibe asteng di rêya kurdan de li bakûrê Kurdistanê, asteng di rêya hînbûna wan de bo zimanê xwe di paşerojê de. Wî ji bilî wê jî dixwest alfabeyekê peyda bike ko hem bi kêrî zimanê kurdî bihêt û hem jî bibe bingehek bo yekkirina kurdan û zimanê wan. Lê başûr û rojhilata Kurdistanê neketin ser vê rêya Celadetî. Her bi xêra wî karê wî yê pîroz û zanistî, niha li bakûrê Kurdistanê xwendin û nivîsandina bi kurdî, her çend û çawa be, heye û bê şik eger ew bi herfên erebî bûya ev ya ko niha heyî jî nedima.

Kesên ko berê tîrkivanên xwe yên jehirdar dane û didin vî bilîmet û netewperwerê kurd, bê şik şaşiyeka mezin dikin û neheqiyê jî li vî mirovê mezin dikin. Divê dema mirov behsa zimanê kurdî û standarbûna wî û bikaranîna çi alfabeyê jê re dike, taybetmendiya bakûrê Kurdistanê û siyaseta nifişperêsî û helandinê ya dewleta tirk li hember kurdan û bi taybetî li hember ziman û nasnameya wan ya kurdî kirî dane ber çavên xwe û zanebûnê û rastgoyiyê bêxe pêşiya hest û nest û hezkirinên xwe yên şexsî û rewşa zimanê kurdî ya niha li başûrê Kurdistanê tevlî ya bakûrê Kurdistanê neke.

Eger li başûr û rojhilata Kurdistanê hebin yên dibêjin me kitêbxaneyeka kurdî ya dewlemend heye ko bi alfabeya erebî hatiye nivîsandin û em dixwazin li ser vê alfabeyê berdewam bin û vê dewlemendiya xwe ji dest nedin, eger hebin yên ko îdia dikin ko ev alfabeya erebî, ne ye erebî ye lê ya îslamî-rojhilatî ye û ew bûye beşek ji kultur û kelepor û ruhiyet û kesatiya mirovê kurd û nasnameya wî, divêt ev kesên weha fikir dikin, bizanin ko li aliyê din jî bakûrê Kurdistanê heye yê ko bêtir ji 80 salan e aşna û dostê alfabeya latînî ye û wê wekî beşekê jiyan û kultur û kelepora xwe dinase û ya erebî bi ya xerîb û namo dinase.

Celadet Bedirxanî karek kir û ew tê de bi tenê nebû û gelekan li başûr û li bakûr û di nav kurdên sovyeta berê de xebateka ji wî rengî kiriye. Gelo ev hemî kemalîst bûn yan problemek li ber wan bû û ew wekî ronakbîr li ser rawestiyane û xwestine çareyekê jê re peyda bikin? Eger û palderên van xebatên wan çi bin ew wê rastiyê ji holaê ranakin ko piraniya kurdan, bakûrê Kurdistanê digel rojavaya wê, kurdiyê bi alfabeya latînî dixwînin û dinivîsin û di her çareseriyekê de ji bo alfabeya kurdî, ko van parçeyan jî di nav xwe de bigire, divêt ev rastî li ber çav be û respekt ji bo hebe. Çawa alfabeya erebî ne milkê ereban bi tenê ye û gelek zimanên din jî pê tên nivîsandin, herweha ya latînî jî ne milkê tirkan e û wan jî di dema piştî osmaniyan de ew ji ewropiyan wergirtiye.

Pêwîst e yên li ser pirsa lafabeyê û zimanê yekgirtî radiwestin ji du perspektîvan yekê hilbijêrin; perspektîva bo hemî kurdan û hemî perçeyên Kurdistanê ko bi jêfehimkirina min Celdatê bi wê inyetê gav havêtibûn yan perspektîva çareyan ji bo parçeyeka Kurdistanê bi serê xwe.

-----------------------------------

Nivîskar: SIDQÎ HIRORÎ
Weşandin: 2007-12-08
Xwendin: 9333