Nefel

[ ÇARŞEM, 2024-12-04 ] [ BIKE MALPERA DESTPÊKÊ ] [ BÊXE NÊV BIJAREYAN ] [ KONTAKT ] [ INFO ] [ LÊGERÎN & ARŞÎV ]

DESTPÊK

	Nûçe

	Nivîsar

	Kulturmagazîn

	Hevpeyvîn

	Kolumnîst

	Ewrokurd

	E-Pirtûk

	Lîteratûr

	Ziman

	Muzîk

	Foto

	Lînk

E-POSTEYA TE

	Nav (Username)



	Şîfre (Password)





	»E-posteyeka nû bo xwe qeyd bike

REKLAM

KOLUMNÎST

nitrostat
nitrostat esasolutions.sk
Trajediyeka din li Helebçeyê

STOCKHOLM, 16/3 2006 — Bajarê Helebçeyê di rojeka wekî îro de li sala 1988-ê ket ber lihiya kerb û kîna diktatorê Îraqê Sedam Hisênî û rijêma wî ya nifişperês. Balafirên îraqî di nêzîkî sê seetan de napalm avêt bajarî û paşî ew kîmyabaran kir. Hêzên dewleta Îraqê ji bo ko nehêle çi kes xwe bi saxî ji bajarî der bixe dewrûberên bajarî piştî wê lêdanê top baran kirin.

Encam di derhal de pênc hezar kuştî ji hemî temen û zayendan û deh hezar birîndar û derbiderbûna wan û kavilbûna bajarî. Dayik û bab û zarok û xort û pîr û kal li ber çavên hevûdu diketin û dimirin û xema mezin ew bû kes nedişiya arîkariya yê din bike. Çend bi êş û jan bû mirovî kes û kar û niyas û nêzîk û xweştiviyên xwe didîtin ew perîşan û birîndar dibin û dimirin û ew nikar e destê arîkariyê dirîjî wan û heta xwe bi xwe jî bike.

Ew trajediya xelkê me bû û wêneyên wê di bîrgeh û wijdana me de ne. Ew komkujiyek bû û ektorên wê serbaz û leşker û hêzên dewleta Îraqê bûn, Elî Kîmyawî serperiştiya êrişê dikir û Sedam serokê wan hemiyan bû. Ektorên vê kuştar û vê qirkirina etnîkî nifişperêsiya erebî bû ko ew heta niho jî Sedamî bi rêber û sembola xwe dizane. Guneha yên çekên weha firotine Sedamî ji dewletên Ewropayî ne kêmtir e û bêdengiya Emerîka û rojava jî hîngê ji ber berjewendiyên xwe ligel Îraqê di şerê wê de li dijî Îranê dikeve xaneya beşdarbûnê di tawanê de.

Ev êrişa li dijî kurdan û maf û hebûn û welatê wan gelek berî hîngê ji aliyê dagîrkerên Kurdistanê dest pê kiribû lê bi lêdana Helebçe û bi enfalan gehişt gupîtka hovetiya xwe. Serhildan û reva milyonî ya 1991-ê hat ser û piştî biryara devera azad ji aliyê Nteweyên Yekbûyî ve gelek ji xelkê Helebçeyê vegeriyan bo bajarê xwe bi hêviya ko ew li dûrî desthilata Sedamî û di bin parastina hevsozan de jiyaneka nû û rehet dest pê bikin. Lê piştî wan hemî setimîn û trajediyan ew neşiyan serê xwe bi dilê xwe û bi êmnahî danin ser balgihekî. Îslamiyên kurd yên fanatîk û çêkiriyên derve mîna Bizûtinewey Îslamî û Komeley Îslamî û Ensar el-Îslam û Cund el-Îslam ketin Helebçe û dewrûberên wê û mîrgehên xwe çêkirin. Her çend Helebeçe piştî şerê navxwe ket ber îdareya silêmaniyê lê ew û bi taybetî piştî 1994-ê di praktîkê de di bin desthilata Bizûtineweya Îslamî de bû. Li wê derê hikmê şerîetê û fetwa û çekî zal bû. Ew der bû bazarê çek û çekdarên misilmanên fanatîk. Ne bes azadiyên mirovî û grup û rêxistin û ol û mezheban hatin bin pê kirin lê her weha avedanî û avakirin û dermankirina êş û jan û pêwîstiyên Helebçe û xelkê wê nehatin kirin.

Li destpêka azadkirina Îraqê ji desthilata Sedamê diktator bi harîkariya hêzên Emerîkî êriş bo ser wan hêzên fanatik û şîdetxwaz hat kirin û ew ji wan deveran hatin derxistin. Careka din xelk bi hêvî bû ve demê ko Helebeçe bi deverên dewrûberên wê ve di parktîkê de jî ket bin kontrol û rêveberiya hikûmeta Silêmaniyê.

Îro 18 sal bi ser wê karesatê ve derbas bûn lê ew hemiya qewimî ne bes di hizir û wijdana xelkê wê de ye lê ew hertim li ber çavên wan sax e û bi hemî kartêkirinên xwe ve beşek e ji jiyan û hizirkirin û reftar û paşeroja wan. Vê jî pêwsîtî bi harîkariya hemî aliyên hikûmî û xêrxwaz e bo ko ew bi silametî û baş ji kartêkirina vê trajediyê û van siteman der bikevin. Ev bi taybetî dibe erka hikûmeta Silêmaniyê ko ew heta niho berpirsiyara dîrekt e ji Helbeçeyê.

Lê bûyera îro ez ji rehûrûşalan ve hijandim û şilqek bi min xist demê min di nûçeyan de dîtî ka çawa xortên kurd û belkî di piraniyê de helbeçeyî bi xwe bûn bi awayekî pir tingijî û bi harbûn û bi dînatî êriş kir ser mezarê şehîdên Helbeçeyê û ew xerab kir û agir berdayê. Hêzên hikûmî yên kurdî jî bi çekên rastîn û bi guleyên kujek berhingarî wan dibin û yekî jê dikujin û çendan jî birîndar dikin. Belê ev di rojeka weha de diqewime ko li ber bû marasîmêm resmî yên vê bîranînê li wê derê bên kirin. Ev di rojekê de diqewime ko kurd li seranserî dinyayê vê trajediyê bi bîr tînin û dixwazin ko ew bibe rojeka internasyonal li dijî bikaranîna gazên kîmyayî.

Ev xwenîşandan bi şîdetbariya pê hatiye kirin bi kiryareka têkder û reftareka ne qebûlbar mehkûm dibe. Ji siloganên xwenîşanderan diyar dibe ko ew nerazîn e ji hindê ko desthilata kurdî çavê xwe nedaye bajarî û avedankirina wî, ko ew ji wan sozan bêzar bûne yên ko desthilatdarên kurd hersal di salvegera karesata Helebeçeyê de ji xelkê re didin û çi jê bicih naînin û dûr nîne hêz û palderên xerabkar jî li pişt vê xwenîşandana xerabkar bin.

Lê bêguman şaşî hene ko bûne egera hindê ko ev xort bi vî awayê nebaş û bi vê şîdetê reftar bikin, ko hêzên kurdî berê gulleyan bidin hevwelatiyên xwe û wan birîndar bikin û bikujin. Pirsiyar têt kirin gelo çawa di rojeka weha giring de mezarê şehîdan bê parastin bû û li kû bûn ew hêzên ko dikaribûn bi awayekê hevçerx û bi çekên sipî xwenîşanderan rabiwestînin û nehêlin ew ziyanan bigehînin cihên giştî û mezarê şehîdan? Xwe berî çend rojan li Silêmaniyê xortan civîn hebû û wan li wê derê biryar dabû ko ew xwenîşandanê bikin û merasîmêm vê salvegerê li Helebçeyê sabotaj bikin, gelo çima karekê cidî bo rêgirtinê li ber terajediyeka ji vî rengî di rojeka weha dîrokî de nehat kirin û rê li ber vê xwenîşandana bi vî rengî nehat kirin?

Ev bûyer zengek e ji gelek zengên din di guhên me de. Îro careka din felestînî hatin ber çavên min çaxê wan li cihê hikûmeta sekuler ji kerbên korrupsiyona wê hikûmetê û rêveberiya wê ya nebaş û dûrketina wê ji pirsgirêkên xelkê yên rojane û neçareserkirina wê bo wan pirsgirêkan, wan hêzeka îslamî ya fanatîk hilbijartî û dûr nîne ew hilbijartin dê karesatên mezintir jî bîne serê filestîniyan û wan tûşî paşerojeka tarî û nebaş bike.

Erê gelo dê ev herdu îdareyên me yên heyîn û hikûmeta yekgirtî ya bihêt dest pê bikin bi awayekê cidîtir û bêtir planekirî li ser hindê rabiwestin ko êdî li Kurdistanê û bi taybetî li cihên bêtir ziyanpêketî mîna Helebçeyê konferans û beyanname û daxwiyaniyên siyasî bes nakin, lê ji xelkî re xanî û nan û kar û cihên karî û bajarvanî û avedankirin û cehde û xestexane û xwendingeh û htd. ji pêdiviyên jiyana rojane giring in? Erê gelo desthilatên kurdî bi vî awayê heyî û bi korrupsiyona di nav de berbilav û bi nederbasbûnê bo çareserkirina peroblemên cidî yên helebçeyî û berşiyên wan û enfalkiriyan dê alternatîvên din û belkî ji wan xerabtir cihên wan li Kurdistanê negirin?

-----------------------------------

Nivîskar: SIDQÎ HIRORÎ
Weşandin: 2006-03-16
Xwendin: 5301