Nefel

[ ÇARŞEM, 2024-12-04 ] [ BIKE MALPERA DESTPÊKÊ ] [ BÊXE NÊV BIJAREYAN ] [ KONTAKT ] [ INFO ] [ LÊGERÎN & ARŞÎV ]

DESTPÊK

	Nûçe

	Nivîsar

	Kulturmagazîn

	Hevpeyvîn

	Kolumnîst

	Ewrokurd

	E-Pirtûk

	Lîteratûr

	Ziman

	Muzîk

	Foto

	Lînk

E-POSTEYA TE

	Nav (Username)



	Şîfre (Password)





	»E-posteyeka nû bo xwe qeyd bike

REKLAM

KOLUMNÎST

Xefka dîn û siyasetê

STOCKHOLM, 12/1 2006 — Îlana Şamê (Dimeşqê), 16ê meha 10ê sala 2005ê, dibêje ko dînê islamê dînê piranîyê ye û di çarçeva giranbihayî, exlaq û ramanên wî (dînê islamê) de şaristanîya erebî hatîye çêkirin û sîqalkirin.

Mirov dikare tenê tiştekî ji vê gotinê fam bike. Hêzên islamî û bi teybetî Tevgera Ixwan [Bêjeya ixwan piranîya bêjeya ex (bra) e] il-Mislimîn (Hereket el-Ixwan el-Muslimîn) li Sûrîyê xurt dibe û hêzên netewî, çep û demokratîk ên çavên wan li guhertina rejîma Beesê ye, nikarin çavên xwe ji vê rastîyê bigirin. Ji lewra jî piştî belavkirina Îlanê, Tevgera Ixwana yekser pişta vê Îlanê girt û pesnê wê da. Û bê çawa hêzên netewî, çep û demokratîk dixwazin cilikê ji bin lingên hêzên dînî bikêşîne (li ser hesabê prensîpên demokratîyê) Tevgera Ixwana jî hêdî hêdî dest pê dike ramanên irûbetê û netewa erebî hildide (li ser hesabê prensîpên islamî û umeta misilman) ji bo cilikê ji bin lingên hêzên netewî bikêşîne.

Lê berî ez pê de herim, gelo Ixwan kîne û çi dixwazin?

Di sala 2004ê de Tevgera Ixwana projeya xwe ya siyasî ji bo Sûrîya paşerojê belav kir. Babeta vê nivîsê ne bi hûr û kûrî rexne li projeyê girtin e, çimku ev proje gelekî dirêj e; 127 rûpel e (A4). Lê belê ez dê li ser çend xalên herî girîng rawestim û nêrîna (xwedê giravî nû) ya vê tevgerê hinekî ronî bikim.

Di sala 1945ê de Mustafa Sibaî (Jemaet el-Ixwan el-Muslimîn) li Sûrîyê damezrand. Sibaî di sala 1933ê de çûbû Misrê û li zanîngeha dînî ya Ezherê dixwend. Sibaî li Misrê dest bi danûstandina bi Hesen Bennayî re kir. Hesen Benna tevgera ixwana li Misrê damezrandibû. Benna di sala 1949ê de hat kuştin.

Sibaî di salên (1949-1954) de ji bo Komeleya Damezrînî (el-Jumiya et-Teesîsîyye) ya ko bû parlementoya Sûrîyê hate hilbijartin li ser bajarê Şamê û di parlementoyê de bi hilbijartinê bû cîgirê serokê parlementoyê. Ew yek ji 9 endamên ko destûra Sûrîyê danîbû û bi (xêra) wî gelek xalên islamî cî tê de girt.

Ji destpêkê de û ta roja îro Tevgera Ixwana li Sûrîyê girêdayî tevgerên ixwana li welatên ereban ên din û bi teybetî li Misrê, ji ber ko armanca gişan yek e; avakirina dewleteke islamî ya ko şerîeta islamê (Quran û Suneta Muhemmed) çavkanîya deselata wê ye. Ji bo kes nebêje ko ez bêbextîya dikim, eva ha di benda yekê di projeya Tevgera Ixwana ya siyasî ji bo Sûrîya paşerojê de ye. ``şerîeta islamî bi herdû çavkanîyên wê yên nemir: Quran û Sunet çavkanîya nêrîna me ye ji bo formula projeyeke şaristanî, serî li ber pirsgirêkên heyî radike…´´

Di dema demokratîyê de (1949- 1958) li Sûrîyê Tevgera Ixwana bi carekê de ne xurt bû û serkeftîyên Sibaî girêdayî şexsîyet, çalakîyên di şer û pirsa Filestînê, zanistîya wî ya islamî û karêzma wî bû. Ev yeka ha dihêlê mirov bê tirs bêje ko civakeke demokrat, civakekeke dewletê ji dîn vediqetîne nabe mêrg ji bo çêra hêzên dînî.

Ji destpêka xwe de Tevgera Ixwana ya siyasî li her deverê tevgereke pragmatîk bû. Ev tevger di siyasetê de pragmatîk e lê di dîn de dogmatîk e. Ez di vê nivîsê de li ser dogmatîsma Ixwan il-Muslimîn ranawestim ji ber ev babeteke kûr û dirêj e û ji bo me kurdan helwêsta vê tevgerê ya siyasî girîng e.

Dîroka vê tevgerê daye xuyakirin ko heger ew bikaribe deselatê bi dest xe çi jê bê ew dê bike. Ez dê hinek nimûneyan li ser siyaseta Ixwana ya pragmatîk bidim: inqilaba Hesen Turabi bi alîkarîya Imer Beşîr li Sûdanê di sala 1989ê de dijî hikûmeta Sadiq Mihdî ya bi hilbijartineke demokrat hatibû, alîkarîya rejîma Nasir li Sûrîyê herçend Nasir gelek xelkên wan daliqandin, serokê ixwana ê wê demê li Sûrîyê Isam Ettar li ser Belgeya Jihevcudabûnê [jihevcudabûna Sûrî û Misrê 1961ê] imze nekir di dema 25 serokên rêxistinên sûrî xwe ji dektatorîya Nasir rizgar kir.

Heger mirov li rastîyê bigere ew dê bibîne ko ta sala 1979ê rewşa di navbera Ixwan û Beesê de nexirab bû, ji bilî bûyerên Mizgefta Sultan li Hemayê sala 1964ê û bûyerên dema dengdana li ser destûra Sûrîyê sala 1973ê. Berî inqilaba Beesê di sala 1963ê de ixwan û beesî bi hev re di hikûmetê de bûn. Di salên 1970yî de Tevgera Ixwana gelekî xurt bû û ev xurtbûn gihîşt qonaxeke ixwana tê de serî li ber rejîma Esed hilda û şerê wî vekirî û bi çek kir ji sala 1979ê ta 1982ê dema ko leşkerê Esedî bajarê Hemayê talan kir û bêtir ji 30000î ji zarok, jin, xort û xityaran kuşt.

Di yekê meha 6ê sala 2005ê, piştî kuştina Şêx Mihemed Meeşûq el-Xiznewî ji alê rejîma Sûrîyê, serokê Ixwana li Sûrîyê, Elî Sedredîn el-Beyanûnî daxuyanîyek da çapemenîyê û di nav re got ko wî (Beyanûnî) li Ewropayê di 15ê meha Sibatê sala 2005ê bi Şêx Xiznewî re rûnişt. Beyanûnî dibêje ko Şêx Xiznewî pesnê helwêstên ixwana yên niştimanî û bernameya wan a siyasî da, û ji ixwana xwest ko helwêsteke ronî ji pirsa kurdî û tade û zordarîyên ko hemwelatîyên kurd li Sûrîyê dikêşînin îlan bikin. Ixwana daxazîya Şêx bi cî hêna û nêrîna xwe li ser pirsa kurdî di 17ê meha Gulanê 2005ê de îlan kir.

Di vê îlanê de ixwan du çûkan bi kevirekî dikujin. Ji alîyekî xwe nêzîkî kurdan dikin û ji alîyekî din kurdan dixin bin eba netewa islamî (nasnameya kurdan umeta islamê ye). Bi gotineke din kurdan ji nasnameya wan ya netewî mehrûm dike û nasnameyeke din li wan dike, nasnameyeke ko di koka xwe de bi darê zorê li wan hatîye kirin. Ev nêrîna ha ji nêrîna dewleta islamî ye û ji bo gelê kurd xetereke mezin e. Tevgera gelê kurd li başûrê Kurdistanê dibe frêmeke xurt li ber hêzên dînî li Iraqê yên dixwazin dewleteke islamî li Iraqê ava bikin. Ta roja îro gelê me û tevgera wî ya siyasî li başûrê Kurdistanê di vî warî de biserketî ye û ew serkeftin ji bo me kurdan serfirazîyeke bê sinor mezin e.

Ez hêvîdar im ko tevgera siyasî ya gelê kurd li Sûrîyê nekeve xefka pragmatîzma ixwana.

-----------------------------------

Nivîskar: Selam Nûman
Weşandin: 2006-01-12
Xwendin: 9880