Nefel

[ ÇARŞEM, 2024-12-04 ] [ BIKE MALPERA DESTPÊKÊ ] [ BÊXE NÊV BIJAREYAN ] [ KONTAKT ] [ INFO ] [ LÊGERÎN & ARŞÎV ]

DESTPÊK

	Nûçe

	Nivîsar

	Kulturmagazîn

	Hevpeyvîn

	Kolumnîst

	Ewrokurd

	E-Pirtûk

	Lîteratûr

	Ziman

	Muzîk

	Foto

	Lînk

E-POSTEYA TE

	Nav (Username)



	Şîfre (Password)





	»E-posteyeka nû bo xwe qeyd bike

REKLAM

KOLUMNÎST

Sûc, ceza û xamî

STOCKHOLM, 10/1 2006 — Piştî girtina Kemal Seyîd Qadir ya li Hewlêrê û ji alî dadgehekê ve lêbirîna cezayeke mezin, di sîteyên kurdan de gelek nivîsar belav bûn. Min bi xwe jî ji ber girtina wî û helwesta hin kesan nivîsarek bi navê “Çêrname û rewşenbîrên gundên me” nivisî. Wek ko min li wir jî destnîşan kiribû, Kemal Seyîd Qadir fikra xwe beyan nekiriye, bi gotineke din tiştekî fikrî di nivîsara wî de tune ye.

Lê di meseleya qanûn û cezayê de çend xalên balkêş xwe didin dest ko divê mirov lê hûr bibe:

Cezaya ko lê hatîye birîn ne li gorî sûc e. Ji bo çêrnameyekê ewqasî ceza pir û pir fehş e. Ji bo sûcên weha li welat û civatên demokrat û lîberal an cezaya pereyan, an cezayeke zindanê ya kurt an jî eger yê sûcdar nexweş be ji bo çareserîya nexweşîyê rêyek tê dîtin.

Madeya cezayê (Herkesê bi qest [niyeta xerab] yan bi her awayekê dî xwe tevlî karekî bike bi mebesta zererdana asayîş [ewleyî], îstiqrar û serweriya dezgehên herêma Kurdistana Îraqê û bibe sedemê wê zererdanê, bi hebskirina heta hetayê yan bi hebskirina miweqet têt ceza kirin.) madeyeke li gorî rewşeke taybetî ye, ango di rewşeke normal de bikaranîna vê madeyê anormal e û dive bi kar neyê.

Çarçoveya vê madeya qanûnê maye li ser keyfîyeta dadgehê ko herkes dikare sibe dusibe ji ber hin “sûcan” bikeve ber vê qanûnê û ceza lê bête birîn. Ji ber hindê divê qanûn bête zelal kirin û bi teror û şidetê bête mehdûd kirin. Bi vî şiklê niha hertişt dikare bikeve çarçoveya ravekirina vê madeyê.

Di civat û rejîmên demokrat û vekirî de, ji xwe beyana azadîya fikrê heye û tu bendên qanûnê li ber azadîya fikrê de nayên danîn. Bi tenê nîjadperestî û heqaretlêkirina şexsî, grûbên civakî û xelkên din qedexe ye. Ev jî bi qanûnê tê destnîşan kirin.

Divê maf û azadî ji bo ferdên civatê hebin, qanûn mafên ferdan li hember dewletê an jî dezgehên dewletê biparêze, ne ko qanûn dewlet û dezgehên wê li hember ferdên civatê biparêze. Divê bingehê destûr û qanûnan wisa bê danîn da ko rê li ber bikaranîna şiklên mentalîteya totalîter bê girtin û ferd li hember dezgehan bêçare nemînin.

Bi girtina Kemal Seyîd Qadir û minaqeşekirina vê problemê re dîyar bû ko ji alî informasyon û dezgehên resmî ve xamî û kêmasî hene. (Li Swêdê nûnerê Hikûmeta Kurdistanê Taha Berwarî, di hevpeyvînekê de, bi Netkurdê re got: Kemal Seyîd Qadir bi qanûneke ji dema Sedam hatîye dadgeh kirin. Lê niha dîyar bû ko ne wisa ye.) Ji hêla din ve mirov fam nake ka dadgehek çawa kare ji bo sûcekî weha cezayekî ewqasî giran bide!?

Civata kurdan jî mîna hemî civatên din e, divê dezgehên dewletê û di ser hemîyan re yên dadî bi tolerans, bêhnfirehî û bi mentalîteyeke netolhilgir li meseleyan hûr bibin û rêyên çareserîyê jê re bibînin û rê li ber keyfîyeta cezalêbirînê bête girtin. Bi gotineke din hiqûqeke modern û hevdem.

Ji hêla din de ji ber çi sûcî dibe bila bibe, divê mafên girtîyan yên insanî bêne parastin û li gel wan miameleyeke insanî bête kirin.

Em zanin ko tecrûbeyên civata kurdan ya birêvebirinê, ya sîstema hiqûq û qanûnan, ya bikaranîna maf û azadîyan, ya maf û berpirsîyarîyên li hember dezgehên civatê, hîn ji civateke modern dûr in.

Temam:

Di çend salan de mentalîteya sedsalan nayê guhertin;

Û ji bo guhertinên asasî dînamîkên civakî li welatê me mixabin nînin.

Ne hêsan e ko ji hêla aborî, civakî û teknîkê de civata kurd di demeke kurt de karibe li ber van baran rabe.

Salên pêşîya me dê bersîva rewşa me ya civakî, hêginîya sîyasî û hevdemîya hiqûqî di her alîyê de bide.

Divê civata kurdan neyête îdealîze kirin û em hînî pirsgirêk, minaqeşe û çareserîya rêya wan bibin. Divê hêzbûna civata me di perwerde, zanîn, profesyonelî û bixwebawerîyê de be, ev jî bi qanûnan pêk nayê.

Bi hêvîya saleke xweş cejn û sersala hemî xwendevanan pîroz dikim.

-----------------------------------

Nivîskar: SERDAR ROŞAN
Weşandin: 2006-01-10
Xwendin: 5907