Nefel

[ ÇARŞEM, 2024-12-04 ] [ BIKE MALPERA DESTPÊKÊ ] [ BÊXE NÊV BIJAREYAN ] [ KONTAKT ] [ INFO ] [ LÊGERÎN & ARŞÎV ]

DESTPÊK

	Nûçe

	Nivîsar

	Kulturmagazîn

	Hevpeyvîn

	Kolumnîst

	Ewrokurd

	E-Pirtûk

	Lîteratûr

	Ziman

	Muzîk

	Foto

	Lînk

E-POSTEYA TE

	Nav (Username)



	Şîfre (Password)





	»E-posteyeka nû bo xwe qeyd bike

REKLAM

KOLUMNÎST

”Pêvajo” û ”mînak”

STOCKHOLM, 4/1 2006 — ”Pêvajo”: Ev gotin di gelek nivîsar, kitêb û medyayên wekî radyo û televîzyonê de derbas dibe. Mirov carinan hewl dide ko fam bike ka ev gotin di kîjan maneyê de hatîye danîn, lê pir mixabin ko bersîv ne hêsa ye. Carinan di maneya prosesê de carinan di maneya dem de, carinan di maneya demeke kurt de dihê bi kar anîn.

Ev gotin çî ye? Ji kû hatîye? Ji kîjan gotin an jî pirtikan pêk tê?

Pêvajo: Bi qasî ko xuya dibe pê-v-ajo di vê gotinê de berbiçav in.

Pê: Ji kurtbûna “bi vî/vê” an jî “bi wî/wê” pêk hatîye.

V: Bi serê xwe tenê dengek an jî herfek e. Li vir tu rol û maneya “v”-yê nîne.

Ajo: Ji verba (fiîla) ajotin.

Pêvajoya ko ji van gotin û pirtikan hatîye çêkirin bêmane ye. Û îhtîmala mezin ji ber gotina tirkî ya “sureç” hatîye danîn.

Ji bo mesele fam bibe divê em berê xwe bidin gotinên tirkî “sure” û “sureç”.

Di ferhenga tirkî ya bi nave Turk Dil Kurumu de maneya ”sure” û “sureç” weha ye:

Sure: Bir olayin başi ile sonu arasinda geçen zaman parçasi, muddet. (Dema ji destpêk heta dawîya bûyerekî, midet.)

Sureç: … belirli bir zaman içinde gelişen olay veya hareketler dizisi. Proses. (Di demeke xuyakirî de xelekeya bûyer û tevgeran. Proses.)

Wek li vir jî xuya dibe ji peyva ”sureç” (proses) an jî ”surmek” (ajotin) ya tirkî gotina pêvajo hatîye çêkirin. Lê mixabin ko bi awayeke şaş û bêmane ji pirtik û verba ajotin, pê-v-ajo hatîye çêkirin. Mirov fam nake çi têkilîya pê-v-ajo yê û verba ajotinê bi prosesê ve heye!

Piştî vê em berê xwe bidin ka gotina ”proses” çî ye?

Di ferhengên swêdî de:

Process: Naturlig eller teknisk förlop, utveckling, livsprocessen, en kemisk process.
Prosesa jiyanê, pêşketinên kîmyewî, teknîkî an jî xurustî.

Bi gotineke din ji bo ko mirov karibe gotina ”proses” bi kar bîne, divê demeke mueyen û di vê demê de rûdana bûyer û tevgeran hebe ko wek zincîrekê bi hev ve girêdayî bin. Prosesa jiyanê, ji dayikbûnê heta mirinê, prosesa bûna zarokekî, ji ducanîyê heta zayînê ye. Prosesa dadgehekê destpêkirina dadgehê heta dawîya dadgehê ye.

Ji vir jî xuya dibe ko pirî caran bêî ko vê maneyê bide bêserûber, gotin di nav nivîsaran de tên bi kar anîn an jî di televîzyonan de mirov dibihîze. Bi gotinên weha bêmane, bêî xirabkirin û lawazîya zimanê kurdî bi kêrî tiştekî din nayên.

”Pêvajo” gotineke bêmane û tewş e. Divê di cihê pêwist de gotina ”proses” bê bi kar anîn û di maneya xwe ya asasî de, ne ko hima çawa lê bê.

Heta dereceyekê mirov fam dike gava ko takekes van xeletîyan dikin. Lê dezgehên wekî televîzyon û radyoyan gava van xeletîyan dikin mirov mat dimîne.

Em sibe û êvarê behsa zimanê xwe dikin, behsa astengên li pêş vî zimanî dikin lê em bi xwe çu qîmetekê nadin vî zimanî da ko bi zanist û prensîbên zimannasî xwe ji şaşîyan bi dûr xin û zimanê xwe dewlemend bikin.

Gelo dezgehên dewletê yên Kurdistana Başûr dê kengî bala xwe bidin van probleman?!

Gotineke din ”mînak”:

”Mînak”: Ev jî di maneya peyva kurdî ya nimûneyê de tê bi kar anîn, lê ne di cihê xwe de ye, eger mirov karibe bêje ”mînak”, wê gavê mirov her bi wê mentalîteyê kare bêje, ”fenak”, ”nolak” û ”wekîk” jî, ji ber ko ev gotin jî di maneya mîna de ne, ango gotinên hevmane ne. Ji xwe ev gotin hew di nivîsaran de de xuya dibe, di nav xelkê de bi tenê gotina ”nimûne” heye.

Encam: Di cihê pêwist de divê gotina ”proses” û ”nimûne” bêne bi kar anîn.

-----------------------------------

Nivîskar: SERDAR ROŞAN
Weşandin: 2006-01-04
Xwendin: 5776