STOCKHOLM, 25/12 2005 — Di van hefteyên dawîn de, di medyaya tirkan de li ser nasname, ziman û milet minaqeşeyeke germ dest pê kirîye. Digel ko ev heştê sal e dewleta tirkan ava bûye, lê tirkan hîn jî ji xwe re masnameyek li ser bingeheke têkuz û meşrû dananîye. Ji ber ko bingeheke dewleta tirkan ya civakî, çandî û tarîxî nîne, mecbûr dimînin ko ji xwe re nasnameyekê peyde bikin.
Avakarên vê dewletê di salên destpêka danîna komara tirkan de, bi mentalîteya nîjadperest û totalîter ya yek ziman, yek milet, yek partî, yek lîder, dewleteke xerîb û nedîtî ava kirin. Di asasê xwe de ji ber rewşa navneteweyî ya wê demê, ewrûpîyan rê li ber tirkan negirt ko ew dewleteke weha, yeke sûnî ava bikin. Lê ji ber tunebûna mercên pêwist yên ji bo hebûna dewleteke wisa, bermayî û koçberên dewleta osmanî yên li welatên xerîb, burokrasîya dewleta têkçûyî ya sivîl û eskerî biryar dan ko ji xwe re nasnameyekê peyde bikin: Tirk.
Li meclîsa ko bi fermanên Kemalê dîktator hatibû berhevkirin, qanûn danîn ko li welatê wan ango li Turkîyeyê bi tenê miletek heye û nav jî lêkirin: Turk miletî. Êdî li gorî qanûnên wan hemî kesên ko li Turkîyeyê diman, dijîyan, tirk bûn. Ew roj, ev roj tirkan hemî sîyaseta xwe ya hundir û derve ya aborî, çandî û civakî li gorî wê mentalîteyê gerand.
Qanûn danîn tiştekî bû lê hebûna qanûnan û realîteya jîyan û civatê tiştekî din bû. Ji destpêka danîna komara tirkan heta bi niha ji ber nakokîya rastîya civakî û ya qanûnî, tu carî aramî pêk nehat. Pêkhatina aramîyê ne mimkin bû; ji lewre civat, çand û miletekî din, bi hebûna xwe ya tarîxî, civakî, cografyayî û çandî li ber bêvila tirkan bû: Kurd. Miletê kurd ji roja ewil de nerazîbûna xwe bi her awayî nîşan da û ji bo welatê xwe, ji bo hebûna xwe bi tundî li dij dagirkerên tirkan rawesta, rabû ser pêyan. Herçiqas serhildanên kurdan bi ser neketin jî lê di şiûra miletê kurd de cihê xwe qewî çêkirin û bûn parçeyek ji folklor û çanda sîyasî ya kurdan.
Di van heştê salên borî de tirkan ji bo asîmîlekirina xelkên din û xurtkirina nasnameya tirkîtîyê gelek gav avêtin û ji bilî kurdan kes li hember wan nema an jî newira dengê xwe bike. Lê îro êdî rewşeke nuh peyde bûye; him balansa sîyasî ya dunyayê hatîye guhertin him jî pêlên guherîna rejîman xwe gihandîye rojhilata navîn, warê rejîmên totalîter û nîjadperest. Zû an direng yek bi dû yekî dê hemî rejîmên totalîter têk biçin; lê heta ji wan bê dê ev rejîmên dîktator li ber xwe bidin.
Piştî dîtin û famkirina ko êdî tirk nikarin kurdan tune bihesibînin, vêca li gorî rewşa nuh mecbûr dimînin ko nasnameya tirkan an jî miletê tirk ji nû ve bi nav bikin. Heta niha ji bilî tirkan kes li Turkîyeyê tune bû, hemî hevwelatîyên Turkîyeyê tirk bûn; lê ji ber muxalefeta kurdan, dixwazin nasnameya kurdî bi awayekî bi ya tirkan ve pîne bikin an jî li jêr nasnameya tirkan jê re cihekî peyde bikin. Vê sîyaseta xwe ya fêlbaz bi du cepheyan didin pêş. Ji hêlekê de dewlet û îdeologên tirkan ji hêla din de bi hin mirovên esilkurd lê hevkarê tirkan vê xebatê dikin.
Lê xebata tirkan ya bi vî rengî meseleyê çareser nake, nasnameya kurdî bi kêmasî du sed sal e ko li ber êrîşan e. Rehên nasnameya kurdî xurt û tarîxî ne, li ser cografyayeke fireh û xwedî nifûseke mezin e, nasnameya tirkan nikare ya kurdî daqurtîne, an tirk dê mecbûr bimînin ko li ser asaseke wekhevî (belê wekhevî, lê ne wekhevîya ko tirk behs dikin, yani çîroka li Turkîyeyê herkes dibe hertişt, dibe serokwezîr, general û serokkomar. Li Turkîyeyê gava mirov nebêje mirov tirk e û tirkîtîyê neparêze nabe û ne mimkin e ko bibe tiştekî ji wan karmendên tirkan. Yên ko gotine ew ne tirk in, ev heştê sal e, tirkan an benê sêdaran, an êşkenceya zindanan an kuştina li kolanan wek alternatîf daye ber wan. Wekhevî ew e ko tirk bên ber ferqatan, hebûna milet û welatê kurdan li Turkîyeyê qebûl bikin.) ji nû ve ji serî heta binî bi guhertina dewlet û mentalîteya xwe bibin an jî dê nasnameya kurdî di gewrîya wan de bimîne…
Helbet meseleya nasnameyê li her derê, bi eynî awayî naveje. Li Yugoslawyaya kevin ji bilî kêmmiletan sê grûbên etnîkî û civakî hebûn: sirb, xirwat û boşnak. Digel ko zimanê van her sê grûban jî yek e, wan li hev nekir. Boşnak bi nasnameya misilmanîyê derketin meydanê, sirb fileyên ortodoks, xirwat jî katolîk in. Ango ol û mezhebên olî bûn nîşandekên nasnameyan.
Belê ev du sed sal in ko kurd ji bo welatê xwe micadele dikin da ko wek miletên azad li ser axa bavûkalên xwe bi awayekî serbest, xwedî saman û desthilat bijîn. Wek me dest nîşan kir nasnameya kurdî ya etnîkî gelek kevin e, bi kêmasî ev hezar sal e ko wek grûbeke etnîkî, bi navê kurd tên nas kirin. Ev hezar sal e ko navê welatê wan Kurdistan e. Ev hezar sal e ko bi zimanekî diaxifin, dinivîsin ko navê wî kurdî ye. Ev hemî ji bo şiûr û nasnameya kurdî tev ruknên esasî ne.
Bi gotineke din pêwistîya kurdan bi sextekarî, direw û fêlbazîyan nîne. Ji bo em bibin milet wek hinên din pêwistîya me bi bendên qanûnan jî nîne. Bi hebûna xwe ya madî, bi welat û civata xwe em realîteyeke tarîxî, civakî, çandî û sîyasî ne. Herçî dewletbûn û nedewletbûn e, ew meseleyeke din e ko heta dereceyekê bi rewşa sîyasî ya dunyayê ve eleqedar e. |
