Nefel

[ ÇARŞEM, 2024-12-04 ] [ BIKE MALPERA DESTPÊKÊ ] [ BÊXE NÊV BIJAREYAN ] [ KONTAKT ] [ INFO ] [ LÊGERÎN & ARŞÎV ]

DESTPÊK

	Nûçe

	Nivîsar

	Kulturmagazîn

	Hevpeyvîn

	Kolumnîst

	Ewrokurd

	E-Pirtûk

	Lîteratûr

	Ziman

	Muzîk

	Foto

	Lînk

E-POSTEYA TE

	Nav (Username)



	Şîfre (Password)





	»E-posteyeka nû bo xwe qeyd bike

REKLAM

KOLUMNÎST

Mafê hîç kurdekî nîne li dijî daxwazên ko ew bi xwe nikare biparêze derkeve

STOCKHOLM, 6/5 2008 — Doza miletê kurd dozeka neteweyî ye û bi ax û welatê kurdan Kurdistanê ve girêdayî ye. Mafê miletê kurd heye wekî hemî miletên dinyayê li ser axa xwe li Kurdistanê dewleteka neteweyî ya serbixwe ava bike û hikimdariyê li serweriya welat û miletê xwe bike.

Di nêv miletê kurd de kesên wisa hene ko berjewendiya xwe di hemwelatîbûna dewleta tirkan Tirkiyeyê yan dewletên ereban Iraqê û Sûriyeyê yan jî dewleta farisan Îranê de dibînin û dixwazin di çarçeweya hemwelatîbûnê de wekî kurd li wan dewletan bijîn û xwedîtiyê li doza siyasî û neteweyî ya welat û miletê xwe yê kurd nakin. Wekî hemwelatiyên wan dewletan divêt ew kesên kurd daxwaza wekheviyeka kulturî, aborî û civakî bikin û nehêlin ko mafên wan yên insanî bên binpê kirin.

Di nêv miletê kurd de kes û hêzên wisa hene ko berjewendiya xwe di sîstemeka federal di çarçeweya dewleta tirkan Tirkiyeyê yan dewletên ereban Iraq û Sûriyeyê yan dewleta farisan Îranê de dibînin û naxwazin tixûbên siyasî yên van dewletan bên guhortin û lewra xebatê ji bo federalîzmê yan konfederalîzmê dikin. Wekî şirîkên tirkan, ereban û farisan divêt kurdên federalîst mafê desthilata herêmî li welatê xwe hebe û şirîkê desthilata merkezî jî bin ko nimûneya herî baş ya wê îro başûrê Kurdistanê û Iraqa federal e.

Di nêv miletê kurd de kes û hêzên wisa hene ko bi ti awayî baweriyê bi bihevrejiyana digel miletê tirk, ereb û faris naînin û berjewendiya xwe û miletê xwe di avakirina dewleteka kurdî ya neteweyî ya serbixwe de dibînin û dixwazin bibin cîranên tirk, ereb û farisan û ne bindest yan şirîkên wan bin.

Wekî ferdên miletê kurd mafê wan kurdên ko xwe tenê hemwelatiyê Tirkiye, Îran, Iraq û Sûriyeyê dibînin nîne ko li dijî kurdên ko federalîzmê yan serxwebûnê dixwazin derkevin yan jî wan mehkûm bikin. Kurdê “hemwelatî” divêt ji bo mafên xwe têbikoşe û ji aliyê siyasî ve astengan ji birayên xwe yên federalîst û serxwebûnparêz re dernexe. Kurdê federasyonparêz divêt doza sîstemeka federal bike bêyî ko li dijî serxwebûnê derkeve yan argumentan li dijî serxwebûnê pêşkêş bike.

Kî dikare çi biparêze divêt wê biparêze bêyî ko rê li ber birayê xwe yê ko ji wî zêdetir mafan diparêze bigire yan îpotekê dane ser daxwaza birayên xwe. Ez behsa vê meseleyê dikim ji ber hinek kurd li dijî mafên ko ew nikarin yan naxwazin biparêzin derdikevin û argumentan jî pêşkêş dikin.

Bo nimûne berî çendsalekê Enstîtuya Kurdî ya Parîsê li Fransayê konferansek li ser têkiliyên Tirkiyeyê û Yekîtiya Ewropayê amade kiribû. Nivîskarê kovara Serbestiyê û hevkarê enstîtuyê Umit Firatî di wê konferansê de got heger Tirkiye bibe endama Yekîtiya Ewropayê xewna miliyetçiyên kurd ya dewleteka serbixwe dê têkbiçe û nemîne. Umit Firat kurdê bakur e û dibe ko ew bi xwe ne terefdarê dewleteka serbixwe be lê belê ne wezîfeya wî ye ko li dijî dewleta kurdî ya serbixwe baxive yan jî li dijî serxwebûnê argumentan pêşkêş bike.

Min carekê Umit Firat li Stenbolê dît û gotê: — Parastina dewleta kurdî ya serbixwe bi hêviya te ve nemaye lê belê lidijderketina wê jî ne karê te ye. Heger tu serxwebûnê neparêzî li dijî wê jî dernekeve.

Meha yazdehê sala 2006-ê serokê nû yê Hak-Parê Sertaç Bucakî ji kovara tirkî Aksiyonê re behsa endametiya Tirkiyeyê ya Yekîtiya Ewropayê kir û got:

— Yekîtiya Ewropayê dê hêj pirtir behsa pirsa kurdî bike. Lê belê divêt Tirkiye bi xwe vê meseleyê çareser bike, ji hinekên dî re nehêle. Ji kurdan re jî problem heye. Piştî ko Tirkiye bibe endama Yekîtiya Ewropayê kurd jî dê mecbûr bibin ko xeyal û îdeolojiyên xwe yên avakirina dewleteka kurdî ya serbixwe bêxin qebrê de. Daxwaza herî zêde dê bibe federasyon. Daxwazên ji wê zêdetir dê nemînin.

Pariya Sertaç Bucakî di programa xwe de bi awayekê lawaz jî be behsa federalîzmê dike û ji bakurê Kurdistanê re daxwaza sîstemeka federal dike. Li gor qanûnên dewleta tirkan ew dikarin federalîzmê biparêzin û ti kesî ji Hak-Parê yan serokê wê nexwestiye ko daxwaza serxwebûnê bikin. Lê belê çênabe ko Sertaç Bucak yan hevalên wî li dijî serxwebûnê argumentan pêşkêş bikin.

Bi minasebeta bangewaziya Enstîtuya Kurdî ya Parîsê (Gaziya çareseriya aştiyane ya pirsa kurdî li Tirkiyê) ko bi hevkariya parlamenterên DTP-ê Ahmet Turk, Aysel Tugluk, serokê Kadepê Şerefedîn Elçî, serokê Hak-Parê Sertaç Bucak û hinek kesên dî van rojan aktuel e cardî hinek kurdên ko xwe “hemwelatiyên” dewleta tirkan Tirkiyeyê dibînin dixwazin îpotekê danin ser daxwaza birayên xwe yên ko federalîzmê yan serxwebûnê dixwazin û di teksta bangewaziyê de behsa “neguhortina tixûbên heyî” yên Tirkiyeyê dikin.

Pir normal e ko serkêşên vê kampanyayê berjewendiya xwe di hinek mafên kulturî di çarçeweya “hemwelatîbûna” Tirkiyeyê de bibînin û li gor wê daxwaza televizyon, perwerde û resmîbûna zimanê kurdî bikin. Heger serkêşên vê kampanyayê nekarin daxwaza desthilateka siyasî bi forma federalîzmê yan serxwebûnê bikin divêt ew tenê behsa daxwazên xwe yên kulturî û insanî bikin bêyî ko têkevin nêv minaqeşeya “neguhortina tixûbên heyî”.

Kîjan kurd bikare çi bixwaze divêt wê bixwaze û biparêze û bi ti awayî çênabe ko ew bibe hevkar yan mitefiqê dijminên dewleteka kurdî ya federal yan dewleteka kurdî ya serbixwe.

Heta niho di vê meseleyê de kurdê herî hesas serokê Kurdistanê Mesûd Barzanî ye. Ew hertim dibêje avakirina dewleteka kurdî ya serbixwe mafekê rewa yê miletê kurd e û dê rojekê pêk bêt û dibêje lê belê îro ya realîst û mimkin federalîzm e. Mesûd Barzanî hîç wextekî li dijî serxwebûna Kurdistanê argument pêşkêş nekirine û negotiye ew xeyal e yan xewn e. Helwêsta serokê Kurdistanê Mesûd Barzanî divêt pusulaya her kurdî be.

Mafê hîç kurdekî nîne ko îpotekê dane ser daxwaza birayên xwe yên ko federalîzmê yan serxwebûnê dixwazin û nemaze mafê hîç kurdekî nîne ko îpotekê dane ser mafên zarokên xwe yan neviyên xwe ko dibe sibe daxwaza dewleteka kurdî ya serbixwe bikin.

-----------------------------------

Nivîskar: ARIF ZÊREVAN zerevan@nefel.com
Weşandin: 2008-05-06
Xwendin: 7151