Nefel

[ ÇARŞEM, 2024-12-04 ] [ BIKE MALPERA DESTPÊKÊ ] [ BÊXE NÊV BIJAREYAN ] [ KONTAKT ] [ INFO ] [ LÊGERÎN & ARŞÎV ]

DESTPÊK

	Nûçe

	Nivîsar

	Kulturmagazîn

	Hevpeyvîn

	Kolumnîst

	Ewrokurd

	E-Pirtûk

	Lîteratûr

	Ziman

	Muzîk

	Foto

	Lînk

E-POSTEYA TE

	Nav (Username)



	Şîfre (Password)





	»E-posteyeka nû bo xwe qeyd bike

REKLAM

KOLUMNÎST

Ciwanên duhî û ciwanên sibe

HEWLÊR, 26/2 2008 — Destpêka salên heştêyî û heta naverasta wê, şepola geşbûna bizava şoreşgerî ya ciwanên kurd bû. Bizava kurdî di çiyan da ber bi pêş çûbû, rejîma Iraqê di cepheyên şer de li beramber Îranê yek li pey yek şikest dixwar, ji hêrsa xwe weku gurê har êrîş dikir canê gelê bê desthilat. Di wan salan de kurdên feylî bi navê îranîbûnê ji welêt hatin derxistin.

Karesata Duceylê û karesata bêserûşûnkirina (enfal) barzanîyan qewimî. Bê hejmar gund hatin kavil kirin. Car car nûçeyên li sêdaredana hinek ciwanên şoreşger belav dibû. Vê hemûyê dilê ciwanên kurd kiribû pereng. Jiyana wan bi tevahî bubû şoreşgerî. Ber êvarkî guhê xwe didane radyoyê da ko nûçe û deng û behsên xebata çekdarî bizanin.

Di wan serdeman de bêhtir ew kitêb mode bûn ko bîrkirina bicoşbûn û handanê dixwiliqandin. Kitêbek hebû bi navê "Çawa me pola coş da". Navê danerê wê ji bîra min çûye, ez dibêm danerê wê di esil de ne nivîskar jî bû, romanek bû ko şoreşgerekî nivîsîbû, dibe ko ji aliyê teknîkiya romannivîsînê de ne romaneke giring jî be lê belê weko bîr û baweriya şoreşgerî tiştekî balkêş bû. Dehan kesan ew xwendibû, yeke tenê hebû hemûyan dora xwe li ser danîbû. Digotin dema Yorî Gagarîn çû ser heyvê ev kitêb bi xwe re biriye ji bo ger mirov li wir hebin weko diyarî pêşkêşî wan bike da ko bizanin li ser kureya erdê çi qehremaniyek rû dide.

Ew dem dema teqlîtkirina Gîvara û Patrîs Lomomba bû. Lawên şoreşger reha xwe berdidan, guhê xwe didan Şivan Perwer, tizbeh di destê wan de bû. Tizbehên kizwana yê sed û yek libî nîşana şoreşgerî û newestana hilgirê xwe bû. Diviyabû genc bi piste pist biaxive û xwe giran û sengîn pêşan bide. Lawên wê serdemê corek bûn kesên bi temen ji wan şerm dikirin û rêz li wan digirtin. Wê demê dema hejarî û nebûnîyê jî bû, piraniya ciwanan di pişûya havînê de kar dikirin da ko xerciya werzê xwendinê dabîn bikin. Kar jî pirê caran kirêkarî bû. Ez dikarim bêjim ko di warê aborî de ew serdem serdema bêbeşî û tuneyîyê bû. Y balkêş jî ew e ko gilehî û gazinên ciwanan ji hejarî û destkurtîya malbatên wan tunebû, bi berevajî ev nîşana şoreşgerî û şanaziya zêdetir bû.

Di wê serdemê de ya ko hestê ciwanan dixiste gerê û gur dikir kesên karîzmatîk bûn, neko evna jî her şoreşgerên cîhanê bûbin, her weha gelek caran qehremanên navxweyî dibûn mînakên teqlîdkirinê, weko mînak ewên di zindanên dijmin de di jêr îşkencê de bêhna wan diçikiya û îtiraf nedikirin. Ev ew rûpel in ko îro hatine vekirin. Niha serdema karîzma û mirovê efsaneyî qediyaye. Ji niha û pêve hino hino kesek namîne mirov jê bimîne ecêbmayî yan bixwaze teqlîda wî bike weko çawa duhî rû dida. Kultura nûdem ew e ko her kes ji bo xwe karîzmayek be. Ev kultura xweperestin û xwesepandinê ye neko xwequrbanîkirin bo serfiraziya der-dor. Dibe ko karîzma dawî ya tarîxê, dêwekî weko Usama Bin Ladin be ko ciwanan han dide ji bo bextewerîya xwe li dinyayeke din, xelkê vê dinyayê ji nav bibin.

Xema min ne biserçûna dema mirovên efsaneyî ye, te rastî divê nemana karîzma, nîşana destpêkirina serdemeka insanîtir e ji serdemên pêşî. Ev serdema derketina lihevhatîbûn û jêhatîbûna her mirovekî ye ji bo xwe, serdema destpêkirina xwepêşandan û xwederxistina kes û sepandina kesayetiya taybetî her kesekî ye, neko jiyan di sêbera kesayetiyên din de.

Di vê serdemê de mirovê jêhatî û mirovê nejêhatî ji hev cuda dibin, ji ber ko gelek caran teqlîdkirin dibe sedema windabûna karînên rasteqîne û derketina karînên çêkirî. Lê belê ew jî heye şoreş û bergirî bi rengê klasîk tenê bi hebûna wê kulturê tê kirin ko me qal kir. Nayê veşartin ko beşek ji hêz û gura lawên wê serdema pêşî bi teqlîdkirina karîzmayên der-dorê û dûr bû.

Lê belê mirov bi xwe çawa dibe karîzma û nîşanek li ser erdê! Ev pirsyareka mezin e û dibe li ba kesekî weha be ko şiroveyeka zêde jêre divê heta bigihî bersiveka yekcarî, lê belê ne wiha ye, bersiva wê gelekî asan e û tenê yek bêje ye: Karîna rasteqîne, lihevhatîbûn, dahênan, giyanê destpêşxerî, ev tişt ji takên mirovê vê serdemê tên xwestin ji bona ko bikaribe rolê xwe bileyize yan cihê destê wî xwiya be. Mirovekî ko li hêviyê be kesên din hevkariya wî bikin di greva xwe de xesiriye.

-----------------------------------

Nivîskar: BEDRAN EHMED
Weşandin: 2008-02-26
Xwendin: 7353