Nefel

[ ÇARŞEM, 2024-12-04 ] [ BIKE MALPERA DESTPÊKÊ ] [ BÊXE NÊV BIJAREYAN ] [ KONTAKT ] [ INFO ] [ LÊGERÎN & ARŞÎV ]

DESTPÊK

	Nûçe

	Nivîsar

	Kulturmagazîn

	Hevpeyvîn

	Kolumnîst

	Ewrokurd

	E-Pirtûk

	Lîteratûr

	Ziman

	Muzîk

	Foto

	Lînk

E-POSTEYA TE

	Nav (Username)



	Şîfre (Password)





	»E-posteyeka nû bo xwe qeyd bike

REKLAM

KOLUMNÎST

fjrigjwwe9r0TabArticles:ArticleHeadline
fjrigjwwe9r1TabArticles:ArticleHeadline
levitra vagy viagra
levitra

STOCKHOLM, 13/2 2004 – Desthilata siyasî ya Kurdistanê, çi Partiya Demokrat ya Kurdistanê be û çi jî Yekîtiya Niştimanî ya Kurdistanê be, wekî armanc avakirina dewleteka kurdî ya federal ko dê digel Iraqeka federal bijît dane ber xwe û miletê kurd jî angajeyî wê siyasetê kirine. Ev siyaset siyaseta zordariyê ye û ti bingehê neteweyî, kulturî û civakî jê re nîne. Roja yekê sibatê sala 2004-ê bi karesata Hewlêrê bingehê siyasî jî yê bihevrejiyana miletê kurd û ereb ya di bin banê dewleteka federal de hilweşiya û ji îro û pê ve her xebateka bo avakirina dewleteka kurdî û iraqî ya federal beyhûde ye.

Bêguman desthilatdarên siyasî yên Kurdistanê vê daxwaza avakirina dewleteka kurdî ya federal ji ber konjunktura siyasî ya nêvdewletî û nebûna piştgiriya siyasî ya dewleteka serbixwe didin pêş. Ew Iraqa ko em kurd û cihana pêşvero dixwazin demokratîze bikin naxwaze li ser bingehê civateka demokratîk û azad bêt ava kirin û li Iraqê hêzeka siyasî tenê jî nîne ko bixwaze dewleteka demokratîk û federal ava bike.

Vêca Kurdistan û kurd, wekî parçeyeka berê ya Iraqê, welat û miletê tenê ye ko hem pêşvero ye û hem jî dixwaze welatekê demokratîk, federal û sekûler ava bike.

Şîîyên Iraqê dixwazin bi navê ekseriyetê û bi rêya hilbijartinan, bêyî ko lihevkirineka siyasî di nêvbera Kurdistanê û Iraqê de hebe, tehekûmê li hemî Iraqê û Kurdistanê bikin û dîktatorîyeka nû ava bikin. Hêzên şîî û sinî yên ereban yên di Konseya Hikûmeta Iraqê de aşkera dewleteka iraqî ya îslamî diparêzin û dibêjin divêt qanûnên destûra nû ya Iraqê li gor şerîetê bin. Ew amade ne ko ta dereceyekê eqeliyetên wekî siryanî, kildanî û xiristiyanan ji wan qanûnên şerîetê berî bikin lê belê ji ber ko kurd misilman in ereb dixwazin ko kurd jî rîayeta wan qanûnên ereban yên îslamî bikin û wekî parçeyek ji ummeta erebî bêne hesibandin.

Piştî karesata Hewlêrê ko destê ereban tê de heye ti dewletên erebî bi awayekê resmî nameyên sersaxiyê ji PDK û YNK-ê re rênekirin û li Iraqê jî reaksiyoneka berbiçav li hemberî wê karesatê nehat diyar kirin. Tenê hinek endamên Konseya Hikûmeta Iraqê ne bi dilê xwe hatin Hewlêrê û vegeriyan. Dema ko serokê Konseya Bilind ya Şoreşa Îslamî Baqir El-Hekîm li Necefê hat kuştin mixabin ko li Kurdistanê sê rojên şînê hatin îlan kirin û serokê Partiya Demokrat ya Kurdistanê Mesûd Barzanî jî merasimeka xweser ya sersaxiyê ji bo Baqir El-Hekîmî amade kir û xema kuştina wî wekî xemeka neteweyî ya kurdan hesiband.

Hinek tişt hene ko ne pêwist e mirov zêde minaqeşeya wê bike û jê re teoriyan peyda bike. Bêyî hirvelûva divêt em vekirî bibêjin ko Kurdistan weletekê cida ye, kurd miletekê cida ye, kurdî zimanekê cida ye û kurd û ereb nikarin bi hev re bijîn. Kurd pêşvero ne û ereb paşvero ne, kurd sekûler in û ereb teokratîk in, kurd demokrasîxwaz in û ereb dîktatorîxwaz in, kurd modernîst in û ereb mihafezekar in, siyasiyên kurdan xema ereban dixun lê belê ereb û siyasiyên wan xema kurdan naxun.

Dewleteka kurdî û iraqî ya federal heger ko daxwazeka dualî hebe dikare bi hev re bijît. Daxwaza kurdan yekalî ye û lingên wê li hewa ne. Heta niho bersiveka maqûl ji aliyê ereban ve bo federalîzmê nehatiye dan û hêzên siyasî yên ereban hemî jî li soz û ehdên xwe yên berî rizgarkirina Iraqê qulipîne û naxwazin ko Kurdistan û Iraq wekî du dewletên federal bi hev re bijîn. Deshilatdarên siyasî yên Kurdistanê hê jî soz û ehdên xwe yên berê tekrar dikin û behsa federalîzmeka ko ew tenê diparêzin dikin lê belê ereb xwe nebihîstî dikin û guhê xwe nadin kurdan.

Kurd ne mecbûr in ko barê hemî problemên Iraqê hilgirin, kurd ne mecbûr in ko bi terora Iraqê ve mijûl bibin û kurd qet û qet tehemila wê yekê nakin ko erebek bêt û li Kurdistanê xwe biteqîne û bi sedan kesên kurd şehîd bike. Desthilatdarên siyasî yên kurd divêt rojekê ji rojekê zûtir fêm bikin ko ew eziyeta ko ew ji bo demokratîzekirin û federalîzekirina Iraqê bibînin gelekê zêdetir e ji wê eziyeta ko ew ji bo dewleteka kurdî ya serbixwe bibînin.

Desthilatdarên Kurdistanê teza xwe ya federalîzmê bi nebûna piştgiriya siyasî ya nêvdewletî diparêzin û dibêjin Emerîka û dinyaya derve dewleteka kurdî ya serbixwe qebûl nakin. Kurdistan û Iraqa îro welatên qabilî guhortinê ne û siyaset jî li van du welatan ne tenê li gor daxwazên emerîkî û biyaniyan bi rê ve diçe. Kurd bi hêz û dînamîkên xwe ve dikarin Iraqê destabîlîzetir bikin û rê ji parçekirina Iraqê re xweş bikin. Piştî rizgarkirina Iraqê kurd bûn qurbanên hevpeymaniya xwe ya digel Emerîkayê. Emerîka şûna ko li Kurdistanê û daxwazên kurdan bifikire diçe û bi erebên şîî û sinî yên ko probleman ji Emerîkayê re derdixin û şerî li dijî Emerîkayê dikin ve mijûl dibe û dixwaze ko wan qane bike û kurdan jî wekî kewê di çelteyê xwe de dihesibîne.

Divêt kurd vê statûyê biguhorin û heta ko ji wan bêt konfilîktan derxin û nakokiyên di nêvbera Kurdistanê û Iraqê de mezintir û aşkeratir bikin. Kurdistan û Iraq hê jî di halekê şerî de dijîn û çênabe ko kurd siyaseta xwe tenê li gor rewşa aştiyê bi rê ve bibin. Şer hê jî opsiyonek e ko kurd divêt hesabê xwe li ser bikin û amade bin ko şehîdên nû bidin. Heger ko kurd xwe ji ber barê Iraqê bavêjin ne Emerîka û ne jî welatên dî nikarin bi zorê kurdan mecbûrî bihevrejiyana digel ereban bikin. Hê ji niho ve antîkurdên wekî Henry A Kissingerî dest pê kirine û dinivîsînin ko zehmet e Iraq wekî yekparçe bi hev re bimîne.

Siyaseta desthilatdarên Kurdistanê bi gelek qunaxan li paş daxwaz û dînamîkên Kurdistanê ye. Israra li ser federalîzmê beyhûde ye. Israra li ser federalîzmê zordarî ye. Heger ko emerîkî û ewropî jî piştgiriya dewleteka kurdî ya serbixwe nekin ew jî zilm û dîktatorî ye. Divêt desthilatdarên Kurdistanê dest ji zordariya xwe berdin û bibin pêşengên guhortina helwêsta Emerîka û Ewropayê. Guhortina helwêsta emerîkî û ewropiyan mimkin e û di destê me de ye.

Ji bo ko kurd ji karesatên nû yên wekî ya yekê sibatê xelas bibin divêt ew amade bin ko ji bo serxwebûna Kurdistanê şehîdan bidin. Xusara ko ji daxwaza serxwebûnê bigihî kurdan ne ji xusara daxwaza federalîzma mecbûrî zêdetir e. Serokê Partiya Demokrat ya Kurdistanê Mesûd Barzanî piştî karesata Hewlêrê got divêt ko kurd derseka wisa bidin dijminên kurdan û Kurdistanê ko bi sed qatî ji ya karesata Hewlêrê zêdetir be.

Dersa herî kêm jî avakirina dewleteka kurdî ya serbixwe ye. Avakirina Kurdistan û Iraqeka federal xeyal e û nakokiyên nêvxweyî yên Iraqê û rewşa dinyayê her ko diçe pirtir ji parçekirina Iraqê û avakirina Kurdistaneka serbixwe re amadetir dibe.

-----------------------------------

Nivîskar: ARIF ZÊREVAN
Weşandin: 2004-02-13
Xwendin: 5341