DUHOK, 27/9 2006 Dîsan jî munaqeşe liser îslamê wekî çavkaniya qanûndanînê di destûra bingehîn de hatiye kirin; vê care di ya Herêma Kurdistanê de. Demekê mirovî nedişiya tesewirê bike, ko munaqeşeyeka welê dê li Kurdistanê hebe, çimkî her kurd bûn ko ji bo qanûndananeka laîk li Bexdayê israr dikir.
Renge ji bo cihê mixabinê be, lê ev realîteyek e, ko divê em pê re rû bi rû bibin û divê em bi teequl û hoşmendî, diyalog û îdealên ko rêzgirtin bo azadiyan û girêdayîbûna bi demokrasiyê re di xwe de dihewîne, nêzîkî pirsgirêkê bîn.
Rêxistinên siyasî li Kurdistanê divên ko çavkaniya serekî ya qanûndananê îslam be, lê partiyên laîk dixwazin ko îslam tenê bibe çavkaniyEKA qanûndananê. Komeleya Îslam tenanet kef xwariye, eger îslam wekî çavkaniya serekî nehête pejirandinê dê gilînameyekê dijî vê destûra bingehîn bide parlamenta Iraq!
Ez vê bûyerê bi ti teherî nikarim şirove bikim, îlla wekî trajedî. Piştî dehan sal çewsandin, ko bi Enfal û Helebceyan hate tac kirin, grûpên me yên îslamî li Parlamenta Iraqê li meşrûiyetê digerin. Îcar eger Sedam li ser hukmî bûya dê çi bikirana? Bi rex Heres Cimhûrî de biketana rêzê?
Lê ev bedelek e, ko dive em ji bo demokrasiya sawa ya xwe dideyn, ko divêt bi destûreka rasteqîn a demokratîk bihête sazîkirin. Û destûreka rasteqîn ya demokratîk qanûndananeka laîk, ko bi prînsîpên cîhanî yên maf û azadiyên mirovî hatiye darêhtin, divêt. Pirs ev e, ka gelo hindek beşên şerîeta îslamê bi van prensîpên mafê mirovî re hemxwanî heye yan na. Yek ji prensîpên mafên mirovî yeksanî û wekhevî ye; wê çaxê divêt mirov bipirse ka yeksaniya di navbera zayendan di îslamê de çawan e. Gelo jin û mêr li gor şerîeta îslamê xwedî heman mafan in?
Gava em bihên ser qanûna cezayê; eger îslam bibe serçaveya qanûndananê, gelo qanûna cezayê dê li gor şerîeta îslamê bihête form dan? Gelo emê jî wekî Komara Îslamî jinan di melea am de kevir û ricim bikeyn? Gelo em dê cilûberg û qiyafetê îslamî bi ser wan de ferz bikeyn? Gelo me jî dê klasa duyê ya kêmaniyên Zimmî li Kurdistanê hebe? Li gor şerîetê nabe yekî nemusulman yê musulman mehkeme bike, gelo hemwelatiyên ne-musulman wekî êzîdî û xrîstîyanan, dê maf nebin bikevin postên klîtî di birêveberiyê de?
Kurdistan mozaîkeka diyanetan e. Nêzîkî %20 ji şêniyên Kurdistanê (başûr) dînekê ji bilî îslamê hene. Eger îslam bibe çavkaniya qanûndanînê, gelo dînên din dê azadiya dînî hebin? Gelo ma ew ne Kurdistanî ne? Çima mafê wan jî nebe ko qanûn li gor rêsayên dînî yên wan bihête darêhtin?
Pirsgirêk dê çawan di sîstema perwerdeyê de bihête tetbîq kirin jî divê bibe mijareka hûrbîrkirinê. Têveliya di navbera îslam wekî çavkaniyEKA qanûndanîn û yekane çavkaniya qanûndanînê prensîpî ye, bi wî teherî ko em dê dewr û rola îslamê heta çi radeyekê berz bigirîn. Xwasteka rêxistinên îslamî ew e, ko îslam wekî çavkaniya serekî ya qanûndanînê dihête portrekirin, ko di termînolojiya hiqûqî de dihête wê wateyê ko destûra me divê li ser serweriya îlahî (kutsal/tanrısal egemelik) bihête darêhtin, berovajî welatên demokratîk, ko li wan destûr li gorî serweriya gelêrî (halk egemenligi) dihête darêhtin.
Dewlet nabe ko karakterekê dînî yan exlaqî hilbigire. Ya ko îslamîstên me dixwazin ew e, ko sîmeyekê dînî bidine dewletê. Lê wekî teorîsyenê zanista siyasî John Rawls derdibirre, karê dewletê bergiriya ”ya rast” e, ne ”ya qenc”. Di rewşa berovaj de, ”rîska hindê heye ko dewlet sekteryanîzmê xurttir bike û îtibara xwe wekî bedeneyeka bêlayen lekedar bik”.
Û dawiyê, li gor statîstîkê, welatên musulman, ko şerîeta îslamê di destûra xwe de tetbîq dikin ne pêş ketine ne jî demokrasiy lê heye. Ev divêt ji bo me bibe dersek, ko li welatên laîk bi qanûndanîneka laîk li ser bingehê prensîpên demokrasiyê, maf û azadiyên mirovan azadiya dînî û tolerans zêdetir e, û ya gring ew welat pêşketîtir in jî.
Em ne erebên sinnî, ne jî erebên şîî ne, ko zanavê xwe anegorî dîn berceste bikin. Ji xwe tiştekê wisa ticarî nebûye doza me. Em hatine çewsandin ji ber ko em kurd in, ne ko ji ber dînekê me yê têvel heye. Lavayîkirin ji parlamenta Iraqê ko şerîeta di qanûnê de bi ser me de empoze bike, dihête wateya bêqîmetkirin û jinirxxistina bedelên ko me di kampanyaya jeonsîda Sedam Husênî de dane. |
