HEWLÊR, 18/1 2012 — Ev du sal in ko dewleta tirkan ji berê zêdetir xwe wekî endameka Rojhilata Navîn dihesibîne. Dê bêjî qey ji dema damezirandina Komara Tirkiyeyê heta niha wan dixwest bi hemî awayan hewar bikin ko ew ne ji koma dewlet û neteweyên paşdamayî yên Rojhilata Navîn in.
Wan hemî dergehên Ewropayê kutan da ko wekî xizmetkarekî di nav lîsteya dewletên Yekîtiya Ewropayê da bihên pejirandin. Lê, çend wan dergeh xorttir kutaban, guhên ewropayiyan nebihîstîtir dibûn. Piştî serokkomariya Sakozî jî, ew armanca tirkan ji bo pirraniya siyasetmedar û xelkê dî jî wekî xewneka bê tabîr dixuye.
Erê, nemaze ev du sal in ko tirk dixwazin xwe wekî hêza serekî ya Rojhilata Navîn bidin niyasîn. Ji xwe, bi şiyanên xwe bin an bi arîkariyên ko ji rojavayiyan standine, ew şiyane cihê xwe di nav lîsteya 20 aboriyên mezin yên cîhanê da vekin. Wan ne mîna dewletên dî yên herêmê nefteka ewqas zehf heye, ne axa wan mîna axa Misr, Seudî û Îranê berfireh e. Lê, niha ew yek ji 20 dewletên zengîn yên cîhanê û dewleta herî bi hêz ya Rojhilata Navîn e.
Mirov dibêje qey dema vê hêza mezin deriyê xewn û xeyalên xwe yên endamîtiya Ewropayê bi ser xwe da girtî dîtiye berê xwe da ye rojhilatê. Ko ev siyaseteka wan ya bi zanayî be, dibê mirov di asta jîrî û jêhatîbûna wan da ecêbmayî bimîne. Lê, dibe ko ev vegerriyana wan ya ber bi rojhilatê parek ji bername û stratejiyên Natoyê û Welatên Yekgirtî yên Emrîkayê jî be.
Dibe ko ji bo guhartina xerîte anko erdnîgara Rojhilata Navîn rojavayî hewcedarên lîstikvaneka mezin ya mîna Tirkiyê bibin. Reng e, Bihara Erebî dibe ko jan û biriyên dayka Rojhilata Navê ji bo welidandina wan guhartinan be ko rojavayî û nemaze Welatên Yekgirtî yên Emrîkayê dixwazin biwelide. Dibe jî plan ya herdu aliyan, anko tirkan û rojavayiyan, be.
Lê, ez dibêjim ko kurd wekî milletekê margeztî dibê ji vê vegerriyana ber bi rojhilatê bitirsin. Cara pêşîn ko tirk ji dorgirtina bajarê Viennayê bêhîvî bûn car li pey carê di berokên şerrî da tûşî şkestinan hatin, aha wê demê bextreşiya kurdan ji nû ve dest pê bû. Tirkên ko wekî mezin-hêzeka Ewropayê şerrê împeratoriyên mîna Rûsyaya çarîst û Hapisborgê dikir û asta wê ya rêvebirin û teknolojiyayê gellek ji ya mîrgehên kurdî bilindtir bû, berê makîneya xwe ya şerrî da axa Rojhilata Navîn û mîrgeh li pey mîrgehê kurd kevtin bin fermana osmaniyan.
Di wan êrîşên bo ser kurdan da destê hêzên ewropayî jî gellek caran bi eşkirayî diyar dibû. Hêzên mîna Brîtanyaya Mezin jî dixwest li rojhilatê alîkariya osmaniyan hatiba kirin da ji aliyekî ve osmanî ji dagîrkirina Ewropayê bêhîvî bûban û ji aliyekî ve jî wesa bi awayekê lerzok xurt û bi hêz bûba da ko şiyaba li Rojhilata Navê rê li ber Rûsiyayê girtiba.
Wê demê ko osmanî ji Ewropayê bêhîvî nebûban dibû ko rewşa Rojhilata Navê bi giştî û ya Kurdistanê jî bi taybetî bi awayekê dî ba. Lê, dîrok xwe dubare dike, qet paş ve venagerre.
Ew rojên reş derbaz bûn, lê niha jî rojên reştir dikarin bi ser me da bihên. Li dema herifyana selteneta osmanî, carina kesekê bi tenê mîna Major Noelê ingilîz dikarî hemî serok-eşîr û kenkeneyên Kurdistanê li ser tiliyeka xwe bizivirîne. Wan rojan, dema hêzên koloniyalîst siyaseteka siyaset dikir, serok-eşîrên kurdan tenê mijûlî rikeberiyên pûç û vala yên navxweyî bûn. Wê demê Ehmed Axa di hizra xapandina Mehmed Axayî da bû, Boz Axa di xema nehêlana Sîs Axayî da bû, Şêxê Reş li ser Şêxê Spî dek û dolab digêrra … Niha jî her bi wî rengî ye.
Ji bo eşîr û şêxatiyên wê demê cîhana mîna tixûbên eşîret û desthilatên wan biçûk bû, niha jî cîhana serokên kurdan tenê serê Qendîlî an tenê herêmên berteskên Hewlêr û Silêmaniyê ne.
Ev 20 sal in ko herêma Kurdistanê azad e. Ev heft sal in jî ko hema bibêje du îdareyî û du hukmetîniya lîstikvanên şerrê bajaran bi dawî hatiye, lê hêşta jî Kurdistana başûr Kurdistaneka du-parçeyî ye. Hêşta jî hukmeta Silêmaniyê û ya Hewlêrê hene. Ji ber wê ko dikarin bi sanahî xelkekê ziman-lûs li dor xwe bibînin ko ji wan ra dibêjin “Bego. Mîro, Axawo”.
Hêşta jî rêberên siyasî yên Kurdistanê xwe superman dibînin. Ew tenê kolanekê jî ji şêxê Berdeqaremanî dûrtir neçûne. Dema stratejiya cîhanî ya mezinhêzên cîhanê erdnîgara cîhanê diguhêrîne (hema bibêje wekî salên piştî şerrê cîhanî yê yekê), siyastvanên kurd li bêrêzkirina hevdu û ji cemandina dolarên neftê û zengîniyên dî yên Kurdistanê ji bo berfirehtirkirina desthilatên xwe yên xeyalî difikirin.
Hêşta xema wan ya mezin ew e ka dikarin kî parçeyê erdî li Kurdistanê li ser navê xwe tapo bikin. Seddamî li serê Gareyî qesrek hebû, niha li ser hemî girên deşta nevî ya Hevlêrê û li ser Girdekey Şarî Heyateke jî Qesir hene. Êdî gir û çiyanên Kurdistana çiyayî jî têra qesrên berpirsên wê nake.
Hemî hinêra hêza serekî ya Kurdistana bakur karvedan anko reaksyonên dijberî kiryar û helwestên dewlata tirkan e. Di hemî waran da, dewleta tirkan gava pêşîn dihavêje û karê me tenê karvedana dijberî wan kiryaran e. Kurd hêşta jî nebûne lîstikvanên êrîşber.
Nîşan û berjengên guhartinên mezin hene û serokên kurdan hêşta jî mîna demên berê di xeweka şirîn û şîn mîna belgên dolarên xwe yên cemandî da ne. Ew gellek zû ji bîr dikin kî ne. Bi nezanên dora xwe yên ko pesnên wan didin dixapin û xwe li esmanên jorî dibînin. Ew di nav bejin-bihustên dora xwe da mîna Gulîverê Lîlîpotê xwe mezin dibînin. Ew her roj li pey rojê xewn û xeyalên gelê xwe pişt guh ve dihavêjin. Û lîstikvanên qada siyaseta herêmî dîsa jî ji me kurdan çelengtir dixuyin.
Marê bîhîvîtiya tirkan li Ewropayê carekê em kurd gestine, ev vegerriyan ber bi Rojhilata Navîn ya wan ya van salên dawîyê jî dikare gezeka dî li me bide. |
