HEWLÊR, 18/7 2010 — Yek ji gelên ko dibê zêdetir ji her gelekê dî yê vê cîhana “gundandî” rêz û rûmetê bidin zimanê dayikê kurd e. Kurd bi hemî ziman û devokên xwe ve li herdereka niştîmana xwe ji mafên zimanê dayikê bi rengekî ji rengan hatine zirrbehirkirin.
Zirrbehiriya kurdan ji mafên zimanî li parçeya herî mezin a welatê wan û jibo devoka herî mezin a zimanê wan zirrbehiriya herî mezintir û kambaxtir e. Li başûrê welatî, ko parçeya 3yê ya welatê wan e (piştî Bakur û Rojhilatê), jibo devoka soraniyê, ko devoka 3yê ya zimanê wan e (piştî kurmancî û kelhuriyê anko feyliyê), hindek delîve û biyavên serbestî û azadiyeka zêdetir hebûne. Lê, bi giştî, kurd ji mafên zimanî bêbehir in.
Xebata kurdîniyê gelek bi xortî girêdayî ya xwedîderkevtin û daxwazkirina mafên zimanî bûye. Ji xwe her xebateka neteweperweranî dibê di koka xwe da xebateka ziman-navend be. Ji ber ko netewe û ziman bi sanahî ji hevdu nahên veqetandin. Eger netewe hene ko ne bi rêya zimanê wan dihên pênasekirin (mîna Welatên Yekgirtî yên Emrîkayê, Swîsrayê, pirraniya neteweyên cîhana erebî), lê kurd ji wan neteweyan bûne ko mumkin e berî her neteweyeka dî li cîhanê xwe bi zimanê xwe daye niyasîn (tenê Ehmedê Xanî bi bîr biînin).
Niha jî kurd, bi ser dabêşiya wan bi ser çend welatekan ra, her bi rêya hîman û unsurê zimanî xwe diniyasin. Ji berjengan jî wesa diyar e ko ev rewş heta paşerojeka dûr her dê bi vî awayî bimîne. Lewma, hizirandin û vekolîn û meyizandineka kûrtir a zimanî û hemî aliyên jiyanê yên girêdayî zimanî erkekê herî fer û pêdivî yê her xebatkarekê siyasî û hizirî yê kurdan e. Xwe dîtin û vedîtina di neynik û xwedîka zimanî da, pêdivî û hewcedara zelaltirkirin û celadana vê neynikê ye. Neynikeka tozgirtî, tozgirtî bi toza bawerî û ramanên kevin ko digel rewşa cîhaneka gloverandî (globalîzekirî) da naguncin, bêguman dê wîneyekê şêlû an, carina jî, xapînok nîşa me bide.
Di vê pêvajoya hizirîn û vehizirîna li zimanî da, mumkin e mirov erkên nû jibo zimanî vebibîne. Yek ji wan erkan bi baweriya min, zêdekirina seng û giraniya zimanî di warê xebata kurdîniyê da ye. Kurd dikarin têgehiştina xwe ji zimanî wesa biguhorin ko jibo wan parastina zimanî ne tenê armanca xebatê, lê alav û şêwazê xebatê jî be.
Mînakên serhildan û şoreşên netundûtîj (nonviolent) gelek in: Mahatmayê Gandhî, Nelsonê Mandela, Lêxê Valêsa, û gelekên dî. Lê kurd dikarin xebateka netunûtîj bi xwedîderkevtina li zimanê xwe dest pê bikin. Şêwaz û rêbazên xebata nû ev in:
Ji evro pêve, bê xwînrêhtin û bê tundûtîjî, kurd birryarê bidin ko bil ji zimanê kurdî çi zimanekê dî nexebitînin. Li herdera kurd lê hebin, ji Agiriyê heta Stenbolê, ji peravên hûnik yên Deryaya Reş heta germiyanên Deryaya Spî ya Navîn, bila ji evro pêve kurd li dadgehan, li girtîgehên polîsên Cumhûriyetê, li zanîngehan, li dikan û firoştingehan, li kolanan, li perlemanê, li nexweşxaneyan, li herderê, tenê bi kurdî biaxivin û tenê bi kurdî xwe îfade bikin. Bila bibêjin ko em ji kurdiyê pêvetir çi zimanekê dî nizanin, û em bi rastî “çiyayî” ne!
Ev dê şêwazê herî baş yê xebat û şoreşeka netundûtîj be. Ev dê naveroka xebata kurdan jî biguhore. Ev dê karekê weha li kurdan bike ko ji evro pêve baştir xwe û xebata xwe, jiyana xwe û zimanê xwe fehm bikin. Eger xebata kurdan bi zimanî be, wî çaxî şaşiya wan serokên ko bi tirkî xebatê dikin dê eşkiratir bibe.
Kurd dê bizanin ko tenê jibo wê naxebitin ko deverdar (qayîmmeqam) û standar (walî) yên wan kurd bin. Taha Yasîn Remezan (yek ji cîgirên Seddamê Hisênî) jî kurd bû, ma ne wesa ye? Erê gelo, çi cidatî di navbera hukûmeteka gendel û korrapt ko hemî berpirs û kardarên wê kurd in û hukûmetekê ko berpirsên wê tirk in heye? Kurd xebitîne û şehîd dane, ew di vê rêyê da der-bi-der, pergende û şerpize bûne. Ew malwêran bûne, û wan ev hemî li ser xwe pejirandiye da kurd bimînin û bi kurdî bijîn: ew bi kurdî mirine da kurd bimînin. Ma çê dibe xebatek jibo kurdan be, û serokê kurdan bi tirkî xeber bide?
Nerazîbûn û protestoyeka sîvîl ko bi rêya zimanî be, dê nûdemtirîn û xwedî-bandortirîn daxwaz be. Bila em tenê bi zimanê xwe yê dayikê dipeyivîn û çi dibe bila bibe. |
