Nefel

[ ÇARŞEM, 2024-12-04 ] [ BIKE MALPERA DESTPÊKÊ ] [ BÊXE NÊV BIJAREYAN ] [ KONTAKT ] [ INFO ] [ LÊGERÎN & ARŞÎV ]

DESTPÊK

	Nûçe

	Nivîsar

	Kulturmagazîn

	Hevpeyvîn

	Kolumnîst

	Ewrokurd

	E-Pirtûk

	Lîteratûr

	Ziman

	Muzîk

	Foto

	Lînk

E-POSTEYA TE

	Nav (Username)



	Şîfre (Password)





	»E-posteyeka nû bo xwe qeyd bike

REKLAM

KOLUMNÎST

lipitor
lipitor sebtiz13.fr
Destûra Îraqê û mejiyên girtî

SELAHEDÎN, 23/8 2005 — Di kêmtirî deh deqîqeyên dawiyê yên beriya qediyana dema qanûniya amadekirina destûra hertimiya Îraqê de, komîteya amadekirina destûrê bernivîsa destûreka bi kêmanî da parlemêntoya Îraqê. Dem ew qasî hindik mabû, serokê parlemêntoya Îraqê bi tinê karibû di nava kêmtirî pênc deqîqeyan de vekirina civîna parlemêntê û wergirtina bernivîsa destûrê rabigihîne û bibêje ko ewê di nava sê rojên din de hewl bidin xalên mayî jî serest bikin, û civîn bi deqîqeyekê beriya nîva şevê qediya.

Di roja 15-ê vê mehê de dîsa demekî kêm beriya qediyana dema qanûnî, amadekirina bernivîsa destûrê heta heyam heftiyekê hatibû dirêjkirin, di nava wê heftiyê de gelek civînên fereh û dirêh çê bûn û dawiyê jî aliyên îraqî nikaribûn di dema xwe ya diyarkirî de bernivîsa destûrê amade bikin û li gor aliyên sunnî bernivîsa ko çûye parlemêntoyê jî bê ko ji bal wan ve bête pejirandin çûye û eger ko li parlemêntoyê bête erêkirin jî, ewê di referandoma oktobera pêşhatî de wê destûrê ret bikin.

Xalên ko heta niha jî nakokî li ser wan hene û sunnî nikarin qebûl bikin, pirsa federasiyon, parvekirina samanan û rakirina basiyan e. Sunnî ko ji roja avabûna dewleta Îraqê ve û heta xistina Sedam Hisên jî desthilatdar û mezinên Îraqê bûne û hemû saman û xêrên Îraqê ji xwe re birine, gel û aliyên din yên Îraqê bi dirêjiya salên desthilata xwe perçiqandine, dikin nakin nikarin qebûl bikin ko êdî dema Sedam derbas bû û ne mimkin e carek din wek berê bibin heyî û neyî yên Îraqê û çewa bixwazin wisa bikin.

Di demekî de ko federasiyon beriya kurdan ji sunniyan bi xwe re gelek baştir e û di herêmeka xwe ya federal de dikarin dûrî şîîyan ew bi xwe herêma xwe bi rê ve bibin û bi samanê dewlemendê beşên din yên Îraqê jî herêma xwe weke dilê wan dixwaze welê bikin, ji ber demargîrî û mejiyê wan yê girtî ko bi salan bi nasyonalîzmî û erebçîtiyê hatiye tijekirin û hertim xwe serdarên Îraqê dîtine, îro nikarin qebûl bikin ko Îraqa li gor wan erebî û beşek ji nîştiman û neteweya ereb bibe çend herêmên federal û tev bi hev re bi dilxwazî di sînorê dewleteka federal de bijîn.

Sunnî heta niha jî xewnê bi rojekê ve dibînin ko dîsa bibin mezinên Îraqê û çewa dixwazin wisa bikin, ji ber vê yekê jî çi qasî ji deswtê wan bê dê federasiyonê qebûl nekin û dê hewl bidin pirsa Îraqê bi giştî bikin wek leystokek qumarê. Ew welê difikirin ko eger krîzek destûrî li Îraqê derxin û parlemênto bête hilweşandin, ewê gelek bi ferehî beşdarî hilbijartinên bên bibin û dê cihê xwe di prosesa siysiya Îraqê de xurttir bikin, wê çaxê dê ji wan re jî rehettir be ko li dijî daxwazên kurdan û bi taybetî jî federasiyonê derbikevin.

Ji ber ko sunnî gelek paşvero difikin û destên gelek dewlet û aliyan xêrnexwaz jî li pişt wan hene, herweha ji ber ko fikra îslamî ya tundgir piraniyan wan tîne cem hev û xwe weke dirêjbûna kûrahiyek fereha ereban qebûl dikin, tevî ko nabêjin jî, lê belê gelek madde û xal û bendên din jî ko demokrasiyê û azadiyên kesane û mafên jinan di destûrê de diparizin, ne bi dilê wan e û naxwazin bi çêbûna destûreka weha civakek modern li Îraqê çê bibe, lewra ew bi navên din û bi behenya ko federasiyon Îraqê parve dike, bernivîsa ko hatiye amadekirin qwbûl nakin.

Her çewa be ev sê rojên ko wek muhlet ji bo çareserkirina xalên mayî jî hatine destnîşankirin dê derbas bibin, eger ko di bin pestoya emerîka û hinek aliyên din de jî her çewa bû sunnî hatin rayê û gotin em bernivîsa destûrê qebûl dikin jî, heta 15-ê oktobera bê divê gotina wan neyê bawerkirin û bi taybetî jî kurd tedbîrên xwe bigirin ko erger destûr di referandomê de ji bal sê parêzgehên sunnî ve hate retkirin, dê çi bikin?

Serpêhatiyên kurdan bi erebên baş û xirab re ji kurdan re selimandiye ko ereb vêca çi sunnî çi jî şîî bin ne yên bawerê ne û tenê eger ko destûr jî weke çewa kurd dixwazin welê jî qebûl bibe, ti garantî nîne ko di bin desthilata ereban de ev destûr bête praktîzekirin. Bi ereban re pirs ne destûr û çawaniya amadekirinê, yan destûrek çewa be?!, pirs mejiyê wan yê girtî û mentalîteya wan paşvero û ne qabilî guherintê ye. Kurd divê ti carî vê yekê ji bîr nekin û hemû gav û siyastên xwe jî li gor vê rastiyê eyar bikin.

-----------------------------------

Nivîskar: SAMÎ ERGOŞÎ
Weşandin: 2005-08-23
Xwendin: 9252