HEWLÊR, 27/4 2009 — Berî 12 salan ko ez vegeriyam parçeyeka azadkirî ya welatê xwe yê parçe- û bindest-kirî, tiştê ez gelek diêşandim ew bû ko di bersiva her rexneyeka min li rewşa Kurdistanê da dihat gotin: Ehho, ma çawa dê rewşa me wek Îranê be, ew ev 2500 sal in ko dewlet in. Em tenê 10 sal in ko dewlet!!
Min di bersiva wan da, hertim û hertim, digot berî sedsala 20ê eger faris, tirk an ereb dewlet bûne, em kurd jî, hema dirist bi wî awayî, ne tiştekî kêmtir ne tiştekî zêdetir, dewlet bûne. Eger faris li dibistanên xwe qala dewletbûna farisan dikin û etabekên faris (yên serdema Şêx Seidî û Hafizê Şêrazî) wekî dewleteka Îranî diniyasînin, mîrgeha Botan jî, mîrgeha Behdînan jî, her mîna etabekiyan dewlet bûne. Ne etabekiyan desthilatdariya tevaya deverên farisîaxêv dikir, ne jî Botan û Behdînan hemi Kurdistana wî çaxî bûn. Ne rtabekiyan poste û telegraf û televizyon hebûn, ne jî mîrgehên kurdan. Ko ew dewlet bûn û em nebûn, tenê çîvanokek e.
Osmaniyan heta sedsala 19ê jî li Dergehê Bilind (Babê Alî) bi farisîzaniya xwe fexir dikir. Hekîmê Bitlîsî di zanayî û jêhatîbûna xwe da ser û milekan ji hevkarên xwe yên tirk (osmanî) bilindtir bû. Eger tirkan selçoqî an osmanî hebûn, kurdan jî eyyûbî hebûn. Eger farisan Xwace Nesîreddînê Tûsî hebûn, kurdan jî Şerefxan hebûn, eger û eger …
Lê rewş piştî nemana mîrgehên kurdan li nîviya sedsala 19ê û destpêka sedsala 20ê hat guhartin. Osmaniyan, turkîyeyian, îraniyan û erebên Sûriya û Îraqê pêgeh û statûyek bi dest ve anî ko heta wî çaxî ne çi dewletên wan û ne yên kurdan bi dest nekevt bû. Ew bûn xwedî nûner li Neteweyên Yekgirtî, bûn xwedî balyozxane li welatên endam li NYê, bûn xudanên dibistan, televizyon, zanîngeh, nexweşxane, tren û ajan û leşker ên ko kurd ji wan hemiyan bêpar bûn. Aha ji wê demê ve, kurd bûn welatiyên pile du.
Lê, nemaze piştî parçebûna osmaniyan li pey şerê cîhanî yê yekê, û damezirandina dewletên nûavakirî yên Tirkiyê, Îraqê û Sûriyayê, kurd êdî bi rastî bûn welatiyên rêza duyê. Ew dibiya bû li dadgehan, li cihên karî, li westîngeha qîtar û tirenan, li nexweşxaneyan, li dibistanan û li her dera dî bi zimanekê serdest û zordest, ne bi zimanê xwe yê dayikê, axivtiban.
Eger rewşa kurdan li parçeyeka mîna Îraqê baştir jî bûbe, jiber wê bûye ko tenê televizyon, radyo, rojname û dibistan bi kurdî hebûn. Lê dîsa jî hemî aliyên dî yên xebata rojane bi zimanê erebî bûn. Bi ser vê ra jî, eger rewşa kurdan li Îraqê ji rewşa birayên wan li parçeyên dî baştir e, her jiber vê ye.
Tirk li komara tirkan ne hema bi desthilat û zora leşker û polîsan desthilatdar bûn. Desthilatdariya wan di dibistanan da, di televizyonan da û di tablo û nîşanên ser cadeyan da jî xoya û eşkira bû. Eger kurd niha bikarin di warê kontrolkirina televizyonan da jî wekî tirkan bibin, ev pêngaveka giring ber bi yeksanî û wekheviyê ye. Pêngavên dî dê piştî wê bihên havêtin.
PKK dîsa jî bi serlêşêwiyan dijberî berjewendiyên gelê kurd derdikeve. Ew ji beşdarên TRT 6ê ra dibêje caş û ekrana Roj TV û MMCyê li wan heram dike, lê klîpên pişikdarên televizyonên dema Sedam Hisênî belav dike. Eger belavbûna klîpa hunermendekî li TRT 6ê nîşana caşîtiya wî hunermendî be, bêguman belavbûna klîpê li ser televizyona Kerkûkê li salên desthilatdariya Sedamî jî caşati bûye: Sedamekê ko herroj li televizyona wî strana “Seddam zêr e” dihat weşandin û karîseyên mîna Helebçeyê diqewmandin.
Bila PKK û hemî alîgir û hevhizir û xemxwerên wê çavên xwe vebikin. Ne TRT 6 çaresera hemî arîşeyên kurdan li Tirkiyê ye, ne jî TRT 6 di xwe da arîşeyeka nû jibo kurdan e. Di xerabtirîn rewşê da, tenê tirk dikarin wê bikin makîneyeka propagendeya jibo xwe. Lê dîsa ew propagende dê bi zimanê me be. Eger em jîr û zîrek bin, em dikarin zimanê xwe, ferheng û kultura xwe, hesten xwe yê neteweyî û hebûna xwe ya kurdî bi TRT 6ê zengîntir bikîn. Bi ser wê ra ko Radyoya Bexdayê radyoya rejîma Beisî bû, kartêkirin û bandora wê li ser ruha kurdîniya kurdan ne tenê li Başurê Kurdistanê hebû, lê gelek welatperwerên kurdan li parçeyên dî jî bi xêra wê radyoyê dikarî ji dengên nemir yên mîna Arifê Cizîrî, Kawîs Axa û Tehsîn Tahayî guhdarî bikin. Kesên mîna min bi rêya wê radyoyê li xerîbiyê hest dikir kurd in. TRT 6 jî dê weha be û ez bawer im dê baştir jî be.
Çawa ko kurdan li Îraqê televizyon û radyoya kurdî hebû û dîsa jî tevkujî yên mîna Helebçeyê diqewimîn, herwesa mumkin e ko kurdên Tirkiyê TRT 6a wan hebe û mafên wan roj li pey rojê bihên bin pê kirin. Lê ev rastî nahêt mandel û haşakirin ko hebûna televizyoneka kurdî ya fermî yek ji wan gelek mafên kurdan e ko heta niha hatine bin-pê-kirin. Nabe ko em bibêjin jiber ko dibistanên me bi kurdî nîne, em televizyona bi kurdî jî naxwazin. Nabe ko em bibêjin madem nexweşxaneyên me bi kurdî nîne, em dibistanên bi kurdî jî naxwazin. Her mafek bihêt standin mafek e û tiştekê pîroz e. Hişyarî ji niha pêve gerek zêdetir be. Lê mixabin berteskî û kurtiya nihêrrîn û ramanên apoçiyan zêdetir ji her demeka dî min ditirsîne. Bi rastî ez dibînim ko ew ne zilamên vê lîstika dijwar ya sedsala 21ê ne. Cîhanê av bibe, ew tenê di xema nûçeyên rêdan an rênedana avokatên Apoyî ne.
Cîhan guherî ye, dê hêşta jî bihêt guhertin. Dibê mirov hergav xwe jibo lîstikên mezintir yên jiyanê amade bike. Zîzbûn û silbûn ya zarotiya me bû, ya zarotiya mirovantiyê jî ye. Sedam bi televizyona kurdî nebû mirovekê demokrat, Erdogan jî nabe. Lê herdu televizyon jî ji kêmtirîn mafên me bûn.
Kurdên xwedî hizir herin nav TRT 6ê û wê zengîn bikin, êdî Erdogan û babê Erdoganî jî nikarin tiştekî bikin. |
