SWÎD, 30/6 2005 — Le 27-î huzeyran da serokî hikûmetî fîdralî Êraq, Ibrahîm Ceferî, le witarêkî xoy da (The Times Online) delêt ”Êraq wilatêkî erebî ye”. Le heman kat da bas le ”milletî” xoy dekat le Êraq da. Em karey Ceferî karêkî naqanûnî ye. Dijî gişt rêkewtinêkî siyasî ye le Êraqî nwê û fîdral da.
Qanûnî berêwebirdinî dewlet (TAL) delêt Êraq dewletêkî firenetewe ye û tenha gelî erebî le Êraq da beşêk e le netewey ereb. Le heman kat da zimanî fermî Êraq erebî û kurdî ye. Cige leweş TAL dan be bûnî dû hikûmet da denêt: hikûmetî fîdral û hikûmetî herêmî Kurdistan. Ceferî bê girift azad e le wey bilêt beşî erebî Êraq wilatêkî erebî ye, belam ne Ceferî û ne kesî dîke nabêt maf bidat be xoy ke Kurdistan be wilatî ereb binasêt, çûnke eme cige le wey le layenî mêjû û rêkewtinî siyasî nêwan şîe û lîstî Hawpeymanî Kurdistanewe le bar niye, le çiwarçêwey qanûnî da dijî bendî (7, 9 û 53) î TAL debêt.
Le dîd û bo çûnî Kurdistanewe eme xalêkî giring e le ber ewey Ceferî le katî swêndxwardin da dû wişey serekî le swêndî xoy û hikûmetekey la bird, ewîş ”dîmokratî û fîdralîzm” bû. Her weha Ceferî le mawey karkirdin da wek serokî hikûmetî fîrdralî çendîn ca bas le êraqîbûnî Kerkûk dekat û deyewêt meseley Kerkûk diwa bixrêt bo qonaxî paş nûsînî destûrî hemîşey le Êraq.
Ewey pitir debête cêy goman lay beşê mezinî kurd ewe ye ka Ceferî le qisekanî da tenha bas le çewsanewey ayînî dekat le Êraq da. Le çendîn biwar da Ceferî pence bo karî Sedam radekêşêt bê ewey bas le Enfal, Helebçe ya hêrişî Sedam bo ser Kurdistan bikat. Nek tenha ew, belkû le qisekanî da bas le hêrişî hikûmetekanî erebê pêş Sedam her nakat.
Eme be taybet cêy serinc e çûnke le naw ereb da delên şîe hergîz çewsanewe le bîr nakat. Ta êstaş bo Hesen û Huseyn degrîn. Ta êstaş hemû salêk bas le zûl û zordarî sûne deken. Belam Ceferî paş wergirtînî postî serokî hikûmetî fîdralî hîç katêk bas le we nakat ke hikûmet debêt alay Sedam û hîzbî bes la bidat. Ne Ceferî, ne Hekîm û ne Sîstanî nabêjin ke Sedam le jêr em alaye da kurdî enfal kird, çekî kîmyayî le Helebçe be kar hêna pêş 1991. Hîç kam lew serkirde erebane (çi şîe û çi sûne) ew base naken çûnke alay Sedam sîmbolî nasyonalîzmî erebî û îslamî ye. Ewey pitir cêy serinc e ewe ye ka hîç kam lew seroke erebane bas lewe naken ke Sedam paş 1991 le jêr heman alay da (û be zîyadkirdinî wişey Ellah û Ekber) kewte giyanî şîe le Necef û Kerbela û kawilkirdinî ehwarekan.
Nek tenha siyasetmedarî ereb be aşkira daway gorînî alay konî Sedam naken, Bush û Blair ta êstaş alay konî Sedam legel alay wilatî xoyan heldeken. Bush û Blair le bê rezamendî Netewe Yekgirtuwekan, bê rezamanî hendêk wilatî giringî Ewropî (wek Fransa û Elmanya), dijî xwastî hendêk wilatî giring le katî şer da (wek Turkya û Seûdî Erebî), û serbarî dijayetî aşkiray hêzî ”sosiyalîst û pêşkewtinxwazan” le biryarî ladanî Sedam le Êraq peşîman nebûnetewe.
Labirdinî Sedam, hîzbekey, rijêmekey û daway gorînî destûrî kon ta êstaş le jêr sembolî konî Sedam û nasyonalîzmî erebî da ye. Cige le sê rengî sûr, sipî û reş pêkewe, sê estêrey ser alay Sedam xewnî yekgirtinî Êraq û Sûrya û Misr e. Wezaretî derewey Êraq tenha alay pêş 1991 be kar dehênêt (pêş ziyadkirdinî Ellahû Ekber). Sefaretî Êraq le Washington alay Sedamî paş 1991 be kar dehênêt. Sefaretî Êraq le Swêd hîç alayek le ser malperî xoy be kar nahênêt. Serok komarî Êraq, Celal Talebanî, alay paş 1991 be kar dehênît. Belam Mesûd Barzanî û hikûmetî herêm tenha alay Kurdistan be kar dehênin.
Katêkî nwênerî hikûmetî fîdral le Bexdawe dêne Kurdistan, debêt silaw le jêr alay 1958 î Êraq da biken, ew alayey ke sîmbolî Sedam û nasyonalîzmî erebî tê da niye. Ewe tenha alay Êraq e ke sîmbolî kurd û Kurdistanî le xoy girt. Tenha Mesûd Barzanî le Encûmenî Fermanreway Êraq da meselî gorînî alay Êraqî hênaye ser rojewî siyasî. Eger çî delên kurd rabirdûy xoy le bîr dekat, serokî êstay Kurdistan daway gorînî destûr, alay û nawî dewletî Êraqî dekat bê rik û kîne, çûnke Êraq wilatêkî êrebî niye.
Dewletî nwê debêt sîmbolî çewsandinewey netewey tê da nebêt. Dewletî nwê debêt sîmbolî pêkewejiyanî kurd û erebî tê da bêt. Ta ew katey perlamanî fîdralî le Bexda biryarî alayekî nwê dedat, Bush, Blair, Sîstanî, Yawer, Ellawî, Talebanî, Ceferî (ya her kesêkî dîke) detwanin biçine beşêk le welatî êstay Êraq bê ewey beramber alay Sedam silaw biken, ya alay wilatî xoyan helbiken. Lew beşey Êraq ke erebî niye alay Sedam le mêj e la birawe. |
