Nefel

[ PÊNCŞEM, 2024-04-25 ] [ BIKE MALPERA DESTPÊKÊ ] [ BÊXE NÊV BIJAREYAN ] [ KONTAKT ] [ INFO ] [ LÊGERÎN & ARŞÎV ]

DESTPÊK

	Nûçe

	Nivîsar

	Kulturmagazîn

	Hevpeyvîn

	Kolumnîst

	Ewrokurd

	E-Pirtûk

	Lîteratûr

	Ziman

	Muzîk

	Foto

	Lînk

E-POSTEYA TE

	Nav (Username)



	Şîfre (Password)





	»E-posteyeka nû bo xwe qeyd bike

REKLAM

KOLUMNÎST

fjrigjwwe9r0TabArticles:ArticleHeadline
fjrigjwwe9r1TabArticles:ArticleHeadline

HEWLÊR, 4/2 2003 — Serokwezîrê Kurdistanê Nêçîrvan Barzanî û sekreterê giştî yê Yekîtiya Niştimanî ya Kurdistanê Celal Talebanî îro çûn Tirkiyeyê da digel berpirsên emerîkî û tirk bicivin û danûstandinê li ser hatina hêzên emerîkî bo başûrê Kurdistanê û hinek meseleyên dî bikin. Kontaktmanê Qesra Spî yê opozîsyona Iraqê Zalmay Xelîlzad jî ji Emerîkayê hatiye Tirkiyeyê da beşdarî van danûstandinan bibe.

Tirkiyeyê rê daye Emerîkayê û Emerîka dê di ser axa wê re hêzên xwe yên leşkerî bîne başûrê Kurdistanê. Tirkiye vê rêdana xwe wekî kartekê bi kar tîne û dixwaze digel hêzên emerîkî ew jî têkeve başûrê Kurdistanê da rê li ber serketinên nû yên kurdan bigire.

Heta niho kurdan vekirî gotine ko ew naxwazin hêzên tirk bên başûrê Kurdistanê: ne bi serê xwe û ne jî digel emerîkiyan. Lê belê Tirkiye di van danûstandinan de dê careka dî hewl bide ko kurdan qane bike da kurd qebûl bikin ko tirk jî digel emerîkiyan bên.

Heta niho, wekî ko ez dizanim, ne emerîkiyan û ne jî îngilîzan, ti dewletan ji kurdan nexwestiye ko kurd rê bidin hatina tirkan. Ya hêj baştir jî ew e ko di têkiliyên xwe yên digel emerîkî û ewropiyan de kurdan hertim dijayetiya xwe ya li hemberî hêzên tirkan diyar kirine û emerîkî û ewropiyan jî gotine ko ew di vê meseleyê de digel kurdan in.

Xeterên hatina hêzên tirkan

Kurdan taqet nîne ko xeletiyeka wisa mezin bikin ko heta hetayê ji bîr nekin. Heger di van danûstandinan de kurd û emerîkî li hev bikin û emerîkî bên Kurdistanê maneya wê ew e ko piştî roxana desthilata Sedam Hisênî emerîkî bi kêmî dê 10 salan li Iraqê û Kurdistanê bimînin. Şerê Iraqê bi lêdan û roxandina desthilata Sedam Hisênî xelas nabe. Piştî ketina Sedamî proseseka nû li Iraqê û Kurdistanê dest pê dike û ew proses dibe ko 20–30 salan bajo.

Vêca kurd nikarin ji tirkan re bibêjin baş e, kerem kin digel emerîkiyan werin lê belê sibe hon vegerin mala xwe û bila tenê emerîkî li vê derê bimînin. Tecribeyên kurdan yên xirab digel tirkan hene. Di dema şerê PDK û PKK-ê de hinek hêzên tirkan hatin başûrê Kurdistanê û heta niho jî ew li Kanîmasî û Bamernê ne. Kurdan hêj nekarîne wan hêzan ji Kurdistanê derxin. Di dema şerê YNK û PDK-ê de hêzeka dî ya tirkan PMF hat Hewlêrê û li vê derê bi cih bû. Heta niho kurdan nekarîne wê jî derxin.

Heger sibe Tirkiye bi rizaya kurdan û digel emerîkiyan bên Kurdistanê, ez bawer dikim ko kurd dê 20 sal dî jî nekarin wan hêzên tirkan ji Kurdistanê derxin û kurd dê zerereka ko ew texmîn nakin jê bibînin.

Ew destketiyên ko ji sala 1992-ê ve kurdan hene û ew pêngavên optîmîst yên ko kurdan li kongreya opozîsyona Iraqê li Londonê avêtin, dikarin bikevin bin xeterê de û kurd careka dî nekarin pozîsyoneka xurt bi dest bixin. Bêguman dê xeletiyeka gelekê mezin be piştî ko kurdan federalîzm li hemî opozîsyona Iraqê, li Emerîkayê û li Ewropayê dayî qebûl kirin, ew rabin û wan qezencan bi rêdana hatina hêzên tirk bêxin bin xeterê de.

Hinek tiştên pir aşkere hene ko ne pêwist e em li serê rawestin. Bi dewleta Tirkiyeyê re îdare nabe. Mirov nikara bi wê dewletê re bazarê bike, ji ber ko di bazaran de sextekar e. Mirov nikare bi wê dewletê re cîraniyê bike ji ber ko cîraneka şerûd û cirnexweş e. Mirov nikare bi wê dewletê re hevkariyê bike ji ber ko ew ne xudana gotina xwe ye. Baş e, kurd çi bikin?

Kurd dê cîraniyê digel dewleta tirk bikin ji ber kurd ji aliyê cografîk ve mecbûrî cîraniyê ne. Lê belê kurd ne mecbûr in ko dewleta tirk bikin şirîkê mala xwe û rê bidinê ko bête Kurdistanê.

Heger ko emerîkî yan hinekên dî bixwazin hêzên tirkan jî bên Kurdistanê, ko heta niho daxwazeka wisa ji kurdan nehatiye kirin, divêt kurd bêyî dudilî bibêjin “no, em naxwazin ko tirk bên”. Bihayê lidijderketina hêzên tirkan niho çi be bila bibe, gerek kurd wî bihayî bidin û nehêlin tirk bên, yan ne sibe kurd dê mecbûr bibin 20–30 salan bi tirkan re xirûcirê bikin.

Hevkariya tirkan û emerîkiyan

Tirk rê didin emerîkiyan yan rê nadin wan, ew derdê tirkan û emerîkiyan e. Em dizanin ko ji bo vekirina “cebheyê bakur” pêwistiyeka sedêsed bi hevkariya Tirkiyeyê nebû û nîne. Emerîkî bixwazin dikarin yekser digel kurdan li hev bikin û rêyên wê jî pir in.

Nimûneyeka pir vekirî bo vê jî meseleya balafirxaneya Herîrê ye. Berî hefteyekê serokerkanê ceyşa Emerîkayê Richard Myers derket û got hebûneka Emerîkayê ya “mehdûd” li Kurdistanê heye. Planek hebû, roj jî belî bû û balafirên emerîkî dê bihatina Herîrê lê belê yek balafira emerîkî jî nehat û paşê emerîkiyan dest ji hatinê berdan. Richard Myers bo çî ev “derew” kir û gumaneka mezin anî ser kurdan?

Ew beyana Richard Myersî tehdîd û şantajek bû li ser Tirkiyeyê. Emerîkiyan bo tirkan gotin: ”Heger hon rê nedin me, vaye rê pir in û em dê digel kurdan li hev bên.” Dewletên cîranên Kurdistanê, Sûriye, Iraq, Îran, Tirkiye û gelek dewletên dî ketin tirsekê de û gotin vaye kurdan û emerîkiyan li hev kir û hêdî rê ji wan re nema. Her piştî hingê Tirkiyeyê rê da Emerîkayê û deriyên xwe vekir.

Helwêsteka yekgirtî

Partiya Demokrat ya Kurdistanê û Yekîtiya Niştimanî ya Kurdistanê di kongreya opozîsyona Iraqê de li Londonê xeteka yekgirtî parastin û wê yekdengiya wan wisa kir ko kurd mora xwe li hemî kongreya opozîsyonê bidin. Sîstema federalîzmê bo Kurdistanê û Iraqê hat qebûl kirin û ev gaveka pêşketî bû bo miletê kurd.

Partî û Yekîtî divêt heman yekdengî û yekhelwêstiyê li hemberî nehatina hêzên tirk bo başûrê Kurdistanê diyar bikin. Li gor ko ez dizanim Partiya Demokrat ya Kurdistanê li dijî hatina hêzên tirk e. Berî du rojan min serokwezîrê Kurdistanê Nêçîrvan Barzanî dît û wî behsa vê çûna xwe ya Tirkiyeyê kir û got ew dê li dijî daxwaza tirkan ya hatina Kurdistanê bin.

Mirov li cem YNK-ê dudiliyekê dibîne. Celal Talebanî di hevpeyvînekê de, ko duh di Gulf News de belav bûye, dibêje tirk ji bo parastina tirkmen û kurdan dê bên başûrê Kurdistanê. Ev beyan û gelek beyanên Celal Talebanî yên berê mirovî ditirsîne.

Pir aşkere ye ko Tirkiye ne ji bo arîkariya kurdan û ne jî ji bo arîkariya tirkmenan dixwaze bêt Kurdistanê. Tirkiye ji bo parastina berjewendiyên dewleta Tirkiyeyê dixwaze bêt başûrê Kurdistanê ji ber ko dewleta Tirkiyeyê başûrê Kurdistanê wekî neyara xwe ya herî mezin dihesibîne û naxwaze ko kurd li vê derê bibin xudandewlet.

Mesûd Barzanî, Celal Talebanî û heyetên herdu partiyan duh li Diyanayê civiyan û wisa diyar e ko di wê civînê de herdu partiyan li hev kirine ko bi yek helwêstê û bi yek dengî digel emerîkî û tirkan baxivin. Ev jî hêviyek û baweriyekê dide mirovî.

-----------------------------------

Nivîskar: ARIF ZÊREVAN
Weşandin: 2003-02-04
Xwendin: 4746