Nefel

[ ÇARŞEM, 2024-12-04 ] [ BIKE MALPERA DESTPÊKÊ ] [ BÊXE NÊV BIJAREYAN ] [ KONTAKT ] [ INFO ] [ LÊGERÎN & ARŞÎV ]

DESTPÊK

	Nûçe

	Nivîsar

	Kulturmagazîn

	Hevpeyvîn

	Kolumnîst

	Ewrokurd

	E-Pirtûk

	Lîteratûr

	Ziman

	Muzîk

	Foto

	Lînk

E-POSTEYA TE

	Nav (Username)



	Şîfre (Password)





	»E-posteyeka nû bo xwe qeyd bike

REKLAM

KOLUMNÎST

Erdogan tiliya xwe xist qula mozê

STOCKHOLM, 30/10 2012 — Pazdehê adara 2011-ê bihara ereban gihişt Sûriyeyê û dîktatorê xedar Beşar Esed. Bîst meh derbas bûn lê hêjî Beşar Esed li ser desthilatê ye. Mirov bawer dikir ko Muemmer Qeddafî dê li Libyayê şerekî demdirêj bike lê belê rejîma Beşar Esed dê zû hilweşe. Siyaset karekî tevlihev e.

Gelo çima rejîma be‘sê hewqasê li ber xwe da û dide? Sedem zehf in. Berî hertiştî rejîma Şamê şerê dizî yê di navbera şîiyan û siniyan de baş bi kar tîne. Sedemekî dî yê giringtir ew e ko Rûsya û Çîn li Konseya Ewlekariyê ya Neteweyên Yekbûyî bi hemî îmkanên xwe piştgiriyê didin rejîma qirêj ya Sûriyeyê.

Yeknebûn û nezelaliya mixalefeta Sûriyeyê emrê Beşar Esed û rejîma Sûriyeyê dirêj dike. Lê belê giringtirîn sedem tirsa cîhanê ye ko îslamiyên radîkal bikevin cihê Beşar Esed.

Meseleya siniyan û şîiyan meseleyeke wisa y eko divêt baş bêt nirxandin ji ber qedera herçar parçeyên Kurdistanê pê ve girêdayî ye. Piştgiriya herî giring ji bo Beşar Esed îro ji welatên şîî û dagirkerên Kurdistanê Îranê û Iraqê têt kirin. Ev herdu welat hem bi awayekî ekonomîk hem jî ji aliyê lojîstîkî û eskerî ve rasterast be‘sên Sûriyeyê dikin. Li gor Îranê dawiya malbata Esed destpêka dawiya Îranê ye. Ji ber wê yekê jî gelek caran Îran li ser navê Sûriyeyê sîlehan dikire û bi arîkariya serokwezîrê Iraqê Nûrî Malikî digihîne rejîma Şamê ko rojane qetliaman dike.

Ji bilî sîlehan hem Îran û hem Iraq bi pereyî jî arîkariya Şamê dikin. Ji bo ko pere hem têra Iraqê û hem jî têra şerê Sûriyeyê bike Iraqê kapasîteya xwe ya firotina petrolê zêde kir û bo cara yekê ji Îranê jî zêdetir petrol firot derve. Îran rojane 2.9 milyon varêlan difiroşe û Iraqê kapasîteya xwe ya rojane ji 3 milyon varêlan borand. Tenê di çar mehên destpêkê yên îsal de Iraqê bi bihayê 24 milyar dolaran petrol firot derve. Ji wî pereyî gelek gihişt fînansmana qetliamên li Sûriyeyê. Iraqê niyet heye ko di demekî nêzîk de kapasîteya xwe ya rojane bike 6.1 milyon varêl.

Nuha ambargoya Yekîtiya Ewropayê û Emerîkayê li ser Îranê heye, ji ber wê yekê serokwezîrê Iraqê Nûrî Malikî di meha îlonê de çû Rûsyayê da balafir û helîkoperên şerî bikire û bi dizî wekî xelat bide xwînbidestê Sûriyeyê Beşar Esed. Divêt em qudreta ekonomîk ya Iraqê ti caran biçûk nebînin.

Çîn û Rûsya ji bo prestîja xwe û reqabeta bi Emerîkayê re û herwiha ji bo xwegihandina Deryaya Spî naxwazin Beşar Esed û rejîma wî hilweşe. Ez dixwazim ji bo xwendevanên xwe behsa trajediyeke îsbatkirî bikim: Li gor dukomentên îstixbarata Fransayê dîktatorê Sûriyeyê Beşar Esed ji bo tesbîtkirina cihê rêberê Libyayê Muemmer Qeddafî arîkariya Natoyê kir. Beşar Esed ji aliyekî ve ji bo Qeddafî kanaleke televizyonê û radyoyê vekir û ji aliyê dî ve jî xiyanet lê kir. Gelo çima? Ji ber welatên xerbê bi rêya Fransayê soz dabûn ko heger Beşar Esed arîkariya peydakirina şop û dewsa Qeddafî û kuştina wî bike ewropayî dê destê xwe li Sûriyeyê nedin û çavên xwe ji sûcên wî yên li dijî mirovatiyê re bigirin. Welatê ko ew soz da Sûriyeyê Fransa bû û li Ewropayê îro welatê ko herî zêde şerekî li dijî Beşar Esed dixwaze jî Fransa ye.

Belê siyaset karekî tevlihev e.

Îro gelek welat mixabin nikarin dilê xwe li mixalefeta Sûriyeyê safî bikin. Dibêjin mixalefeta Sûriyeyê dixwaze rejîmeke wekî ya ayetullahên Îranê ava bikin û hinek jî dibêjin tiliya El-Qaîdeyê di nav karên opozîsyona Sûriyeyê de gelek heye. Ez bi xwe jî nizanim ka kî Artêşa Azad ya Sûriyeyê kontrol dike û daxwaza wê artêşê çi ye. Carinan berdevkên Artêşa Azad dibêjin dê di demekî nêzîk de êrişî kurdan bikin. Ev siyaseteke gelek xirab e.

Di nav vê kaosê de Sûriy edixwaze şerekî li hemberî Tirkiyeyê gurr bike da hemwelatiyên Sûriyeyê meseleya şerê navxweyî ji bîr bikin û berê xwe bidin neviyên osmaniyan yên zalim û dijwar.

Serokwezîrê Tirkiyeyê Recep Tayyip Erdogan û rejîma tirkan ya nijadperest jî ji ber pirsa kurdan ya li Sûriyeyê ketine nav vê lehîstoka şerê li Sûriyeyê. Bi kurmancî gotineke pêşiyan ya xweş heye ko li rewşa Tirkiyeyê têt, dibêje filankesê ”tiliya xwe xistiye qula mozan”.

Dema ko Tirkiye tehdîdan li Sûriyeyê dike yekser neyartiya Rûsyayê û Çînê jî dike. Cîranên Tirkiyeyê yên şîî li Îran û Iraqê kampanya li dijî Tirkiyeyê vekirine û bi hemî awayan dewleta tirkan aciz dikin. Doktrîna siyaseta derve ya Tirkiyeyê ”sifir problem” îflas kiriye û bûye ”gelek problem”. Berî çend salan dewleta Tirkiyeyê tenê bi cîrana xwe Yunanistanê re problem hebû lê belê îro bi gelek cîranan re problemên wê hene.

Û Natoya mitefiqa Tirkiyeyê naxwaze ko Tirkiye bikeve Sûriyeyê ji ber dizane ko Tirkiye zûbizû ji cihê ko dagir dike dernakeve û naxwaze ko Tirkiye Kurdistana Sûriyeyê dagir bike. Ne me, ne Rûsyayê û ne jî Natoyê meseleya dagirkirina Qibrisê ji bîr kiriye.

Sedema vê siyaseta panîkwarî ya Tirkiyeyê meseleya kurdan e. Hikûmeta AKP-ê û Erdogan naxwazin mafên kurdên Sûriyeyê bên dan û dixwazin rê li ber 3.5 milyon kurdên Sûriyeyê bigirin. Dema ko Sûriyeyê bi topan devera Akçakaleyê gulebaran kir û hinek hemwelatiyên Tirkiyeyê kuşt Erdogan ji parlamentoyê ”tezkereya” rêkirina eskeran bo Sûriyeyê derxist.

Wekî min gotî, Tirkiyeyê tiliya xwe xistiye qula mozan. Tirkiye piştgira îslamîstên radîkal yên li Sûriyeyê ye û bi otomobîlan û ambulansan ji wan re sîlehan rêdike. Dinya û alem jî vê dibîne.

Divêt Tirkiye û zûbizû îtirafê bi mafên neteweya kurd bike û hemî mafên kurdan bide. Heger kurdên Sûriyeyê otonomiyê yan Kurdistaneke federal ava bikin dê Tirkiye bi dirêjahiya 800 kîlometreyan bibe cîrana Kurdistana Sûriyeyê. Jixwe Tirkiye îro bi dirêjahiya 400 kîlometreyan cîrana Kurdistana federal ya li Iraqê ye. Bi çi awayî jî be jî kurdên binxetê dê di demekî nêzîk de bigihîn mafên xwe.

Dema ko kurdên Kurdistana Sûriyeyê gehiştin mafên xwe dibe ko kurdên Kurdistana mezin yanî kurdên bakur hinekê bihesidin û loman ji xwe bikin ko çawa brayên wan yên biçûk li Kurdistana Sûriyeyê û Kurdistana Iraqê berî wan gehiştin mafên xwe û bextewar bûn.

Xuşk û brayên delal! Dilê xwe nehêlin! Keyfa xwe bînin! Carinan brayên biçûk berî brayên mezin dizewicin! Û brayên mezin gelek caran mecbûr dibin ko mesrefa daweta brayê xwe yê biçûk jî bidin!

-----------------------------------

Nivîskar: KURDO BAKSÎ kurdo.b@hotmail.com
Weşandin: 2012-10-30
Xwendin: 19347