SELAHEDÎN, 16/10 2005 – Di dîrokê de çam û karesatên ko hatine serê kurdan pir in, lê belê çîroka derdeserî û hovîtiya ko di derheqa heşt hezar zilamên barzanî de hatiye kirin, nimûneyên wek wê hindik in. Ev serpêhatî ne bi tinê windakirina ev qas zilaman bû, ew herweha cîhaneka bêdawî ya derdên pir mezinên mirovantî yên bi hezaran malbatan jî bû.
Karesata girtin û windakirina barzaniyan di havîna 1983-ê de, her bi kuştin û binaxkirina wan ya bi kom di beriyeka bêrehma başûrê Îraqê de neqediya. Vê karesatê herweha rê li ber hejmareka pir mezin ya derd û elem û cefa û krîzên mirovantî yên civakî û derûnî û canî jî vekir ko heta roja îro jî her berdewam in û dê heyameka pir dirêjtir jî bidom in.
Barzaniyên ko bîst û du salnan berê di 31.7.1983-ê de ji bal hêzên taybet yên Îraqê ve hatin girtin, 4-5 salan beriya wê demê di salên 1978 – 1979-ê de bi darê zorê ji herêma xwe hatibûn rakirin û li herêmên Quştepe û Behirkê yên derdorî Hewlêrê û hinekên din jî li Diyana û Herîrê di kampan de hatibûn bicihkirin. Bi vê yekê wan hemû bingehên xwe yên birêvebirina jiyanê winda kiribûn û di her warekê jiyanê de, rewşeka pir dijwar dijiyan.
Ew li herêma xwe, li ser erd û cihên xwe, bi kar û xebat û keda xwe dijiyan û xwe îdare dikir, bingehê jiyanê yê her kes û malbatekî hebû, lê belê di kampên basiyan de tev jî perêşan û bêçare man. Beriya bêne girtin û di nava wan 4-5 salan de hêdî hêdî her kesî hewl dida xwe hînî jiyana nû ya kampan bike û li gor norm û awayê jiyana xwe ya nû, bingehên îdarekirina jiyanê ji xwe re bibînin. Ew hê di destpêka hewleka weha de bûn ko ji nişkê ve hatin girtin û windakirin.
Ev zilamên barzanî piraniya wan ya herî zêde, mezin û rêberên yekane yên malbatên xwe bûn, dema ko hatin girtin û windakirin, bi hezaran malbat jî bêxwedî û bêsemiyan man. Bi hezaran zarok bêbav û bi hezaran jin bêmêr man. Bi sedan keçikên dergistî li mala bavê xwe heta roja îro jî dilşkestî mane. Ev malbat hemû bêkar, bêpere û bêîdare man. Jin mecbûr man bibin dê û bavên zarokên xwe û ji bo peydakirina xwarina rojane ya zarokên xwe li her derî li kar bigerin.
Bi dirêjiya salên dûr û dirêj, bêhejmar krîz û problemên jiyanê yên aborî, malbatî, civakî û derûnî derketin û rojane bi milyonan ah û keser û hêsirên germ ji çavên diyên bêçare, zarokên bêbav û jinên bêmêr diketin û hê jî dikevin. Yên hatin girtin, çûn û winda bûn, lê belê yên li pişt wan man, ketin deryayeka bêeman ya derd û kul û kederan. Jiyan li ber wan bû dujeh û ji nişkê ve û bêhoşdariyeka pêşîn, hemû manayên jiyana wan serûbin bûn.
Rêberên malbatan, bavên zarokan, mêrên jinan û yarên keçikên dergistî, bêxatirxwazî serê sibeka zû ji malê hatin revandin û berê wan kete rêwîtiyeka pir dûr û dirêj. Rêwîtiya ber bi memleketekî ve ko heta piştî derbasbûna bîst û du salan ti adresên wî memleketî nebûn û cihê wî jî li ser ti nexşeyên cîhanê diyar nebû. Tevî hemû hewlên ko bi dirêjiya van salan hatin dayin jî, heta Sedam û rijêma basiyan neket, eşkere nebû ko ev heşt hezar kes di dilê beriyeka sar û şevî ya başûrê Îraqê de hatine binaxkirin.
Piştî bîst û yek salan ji nû ve sala par ji encama hewl û xebatên pir mezin hate eşkerekirin ko ev girtiyên barzanî bi tinê sed metroyan dûrî sînorê Erebistan Siûdî li başûrê Îraqê, di beriyeka pir hişk û bêdar û ava erban de bi kom hatine kuştin û binaxkirin. Piştî hewl û xebatên pir mezin yên aliyên havildarên hukûmeta Kurditanê, çendîn dokoment li ser awayê kuştin û veşartina wan hatin bidestxistin.
Ji encama lêkolînan xuya bûye ko ev heşt hezar zilamên barzanî piştî girtinê yekser birine cihê lê hatine kuştin û heyama bîst û heşt rojan di kevne kampeka leşkerî de hiştine. Piştre her bîst kes bi hev re kuştine û tev jî bi hev re binax kirine. Weke ko di fîlma dokomentar ya derxistina hestiyên wan de jî xuya ye, çavên her yekî ji wan bi kûfî, yan jî bi şûtika wan hatine girêdan û gullebaran kirine. Di wê fîlmê de kincên barzaniyan yên jê re dibêjin (Peşm û bergûz) anko şal û şepk, herweha jî kilavên wan yên spî û kûfiyên wan yên sor, pir zelal xuya dikin.
Piştî ev qas salên dûr û dirêj, tawanbarê yekê yê vê cînosîd û tawana pir mezin Sedam Hisên di girtîgehê de li benda dadgehîkirinê ye. Dokomentên li ser vê tawanê û gelek tawanên din yên mezin jî ji bo ko li ber dadgehê li dijî wî bêne bikaranîn, ji gelek aliyan ve hatine amadekirin û bi çend qatan ketine ser hev. Bi vê yekê jî yek ji dosyayên herî bi xwîn di dîroka mirovantiyê de tête girtin.
Piştî rêwîtiyeka bîst û du salan, barzanî jî vedigerin welatê xwe, lê belê çi heyf ko ewê nevegerin nav mal û zarokên xwe, ewê yekser herin Barzanê û vê carê biçin rêwîtiyeka bêveger. |
