SWÊD, 2/9 2010 — Li angorî salnameya çînî, di sala kûçik de; destpêka buhareke germîn meha adarê bû. Rojekê esra dereng LO ji kar vedigerîya malê. Li ber derîyê hewşê pêrgî pîra Eyşo hat, wekî her car ber derîyê hewşê dimalişt û bi zilamekî re ko LO nas ne dikir daxêvî. Her dem mijûl bû! Wexta ko ne dimala, dîsan jî melkesa wê pê re bû. Li nêzî derîyê hewşê, li ser dikê rûdinişt. Kesên ko di kolanê re derbas dibûn lê silav dikirin, çend gotin pê re daxêvîn û paşê bi reya xwe de diçûn. Ji ber cira wê ya xweş û nasîna wê ya bi gelek kesan re, li kolanê êdî wekû adreseke taybet bû. Ger ko pirsên hinekan di derbarê kolanê an rûniştevanên wê de hebaya ê rasterast bihatana ba pîra Eyşo. Ev kesana ko biyanî ba na jî ê rûniştevanan ew bişandina ba Pîrê. Haydar bû, xwe bêyî tu agahdarîyan ne dihişt. Di kîjan malê de çi biqewumîya, wê pê dizanî bû. Wekî din jî, xelkê meselokên xwe jê re digotin û paşê dihatin saloxên wan agahîyên ko wan rojekê berê ji Pîrê re gotibûn, dîsan jê digirtin.
Gelek feqîr in lawo, bi serê te girîyê mirov bi halên wan tê. Perîşan in, aha, nuha esr e, lê ew nizanin bê nîvroyê çi firavîn xwarine! Wusan tiştan zû ji bîr dikin. Feqîrê aqilê xwe ne. Dane dû malê dunyayê û çend qirûşkên pîsik. Hiş û aqilê wan li ser fêda malê dunyayê ye! Hikmet û qudreta mirovahîyê di maldarîyê de dibînin. Zanyarî, dilovanî, mirovhezî, evana ji bo wan ne tu qudret û qîmetin hêja ne, tenê karên mirovên beradayî û zigurda ne! Lê dema ko mirov ji aqilmendîya dunyayê bêpar be, ew maldarî jî nabe nesîbê mirov. Kesê ko aqilmendî nekir rêber ji xwe re, ji hemî dunyayan bêpar e! Ji pirsa mezin re tu bersiva wan tune ye. Dema ko mirov nizanibe çima hatiye, mirov napirse çima diçe jî!
Qewet be ji te re LO!
Sipas Pîrê, tu çawan î gelo?
Gelek baş im kurê min, xwedê te û zarokên te bihêle! Bawerim ewana jî kêlîka berê hatin malê!
Himm!
Xwe bi xwe «zarokên min hatin!» got. Dîsan «temenê Pîrê jî derbas bûye… hişê wê nema baş bi bîr tîne» tiştekî din ji pîrê re negot, bi pêlikan ve hilkişîya qata dudiyan û li derîyê malê xebitî ko veke. Dengên ji paş derî, gotinên Pîrê dîsan pê bi bîr anîn «zarokên te hatine!» wexta ko derî vekiribû, derbasî hundurû bû bû, du zarokan li bayê bezê bergirtiya wî kiribûn. Xwe avêtibûn himêza wî, ew di nava maçan de hiştibûn.
Babo… hat! Babo… dayê!
Paşê jî wusan bi bayê bezê xwe jê dûr xistibûn.
Dema ber bi odeya rûniştinê ve beziyabûn, ji herduyan keçika heft salî hinekî rawestibû, li paş xwe zîvirî bû, bi awirin bişik LO dawerivandibû: «çima weha sar û biyanî?» Lê dîsan bêşik ji deya xwe re ko li metbexê firax dişûştin re deng da:
Babo hat! Bavo hat dayê!
LO hemî behetîbûn û ecêbmayîya xwe veşart, bêyî ko tiştekî li xwe derxe derbasî hundurû bû. Li ber derîyê metbexê:
Tu çima wilo li min dinerî? Dibê qey te ez hîç nedî me!
Bi lez li xwe fitilî, tebaxçeyek hêj şil ko di dest de bû, zuwa kir û di refikê de bi cî kir. Paşê dîsan berê xwe da LO, destê xwe yê rastê (yê rastê an yê çepê bû? Bi rastî baş nayê bîra min!) ber bi wî ve bilind kir:
Ka? Qaşo tu dê bihata pêşiya me? Li istîgehê… ew barê giran û bi herdu zarokan ve! Ûjdan tune ku… Baş bû ko em rastî pismamê min HO hatin. Xwedê jê razî be! Alîkariya me kir, bi texsîya xwe heta malê em anîn.
LO qet deng nekir, bersiva wê neda. Tenê bi awirin biyanî lê dinerî ew ditefsiland.
Li beramberî wî: Jinek! Ne kin ne dirêj, ne qelew ne jî zeîf, porê wê dirêj bû lê ne gulîkirî bû. Dev û ruwê wê li hev bûn, mirov dikanî bû bigota xweşike jî. Jinên pordirêj hertim bala LO kişandibûn, ji porê dirêj hes dikir. Jinên pordirêj bêtir pê feminîn dihatin. Porê dirêj jinbûyinê dikemilî ne, bêtir nazik û nazdar dike. Xwe bi xwe «wele tu sipehî ye!»
Li salonê herdu zarokan ji xwe re dilîstin. LO bi giranî û hinekî bêhal xwe avêt ser dîwana yekcî, rûnişt. Kêlîyekê wusan li herdu zarokan temaşe kir. Zarok bi lîstikên xwe dilîstin, virde, wirde baz didan, bi dû hev diketin. Lê qe ne dihatin ba LO, xwe nêzî wî ne dikirin, tu pirs jê ne dikirin. Mîna hemû zarokên dunyayê ji xwe re dilîztin tenê. Di wê nawbênê re, carekê, dema lawik ê ko pênc salî bû, di ber wî re derbas bû bû, LO bi herdu lepên xwe ew girtibû û devê xwe ber bi guhê wî ve biribû, bi dengekî nizm jê pirsî bû:
Navê te çiye?
Lawik keniya bû, berê xwe dabû LO û gotibû:
Ez gur im!
Paşê jî xwe ji nav lepên wî xelas kiribû, revîya bû, çû bû cem xweha xwe.
Heta wê demê, xanima malê jî karê xwe li metbexê qedandi bû, hati bû ba wan. Wekî karê pêşin, awirek di LO veda û bêyî ko jê re tiştekî bibêje çû li ser dîwança mezin li beramberî wî rûnişt. Porê xwe î dirêj, mîna gokvanekî ko çawa bi serê xwe li gokê dixe, bi serlivandineke wusan bi paşde avêt, serê xwe xiste nava herdu destên xwe, enîşkên xwe danîn ser herdu kabokan û bi herdu çavan ziq li LO nerî.
Demeke ji bêdengiyê, bê pitepit. Tenê xuşîniya dengin ne diyar ji derva û yek gotinên zarokane li salonê.
Piştî demekê LO ji van awirên bi geft ko li ser asê bû bûn nerehet bû û hewl da xwe ko rabe. Wê gavê, xanima malê; em jê re wusan bibên heta me navek jê re peyda kir.
Na na! Qe hewcedarîya min bi navê ko tu ji min re peyda bikî nîne, xwe newestîne, sipas! Bavê min navê min Gulasor danî ye. Ez ji navê xwe razî me berêz.
Bibore! Sipas GULASOR! Gulasor an Gulesor?
Gulasor! Ne Gulesor, Gulasor birêz!
Gulasor ji cihê xwe rabû, herdu destên xwe ber bi LO vekirin û hinekî bi hêrs kire pitepit:
Tu ê bi kû de biçî? Ji xwedê bitirse! Te ji serê du mehan ve ev zarok nedîtine. An wan tu nedîtiye. Ma tu hinekî bi wan re şa nabe? Bavitîya te ev e! Ma heqê wan tuneye? Here… bireve! Ji xwe hertim te wusan kiriye!
Offf! Dev ji min berdin! Nizanim hûn!...
Di ber xwe de kire pistepist û gotinin bilêv kirin, lewra wî bi xwe jî fam ne kiribûn. Paşê jî ji salonê derket, ber bi derva ve lezandi bû. Li ber derî, xwe bi xwe:
Divê ez bifikirim! Na. Ez divê bifikirim rastir e. Bifikirim divê ez çawaye gelo? Ez divê derkevim der. An; derkevim der divê ez. Jiyan derketina derva ye. Belê derketin e. Piştî neh meh, neh roj û neh saetan. Li gorî viya diva bû ko mirov gelekî bêhnfireh bû na. Belê heyra eva ji bo her kesî derbas nabe bêguman, zûtir û hinekî derengtirîn jî dikane bibe. Rast e. Wekî tu difikire ye.
LO!
LO!
Babo!
Bavo!
Ji bîr nekî! Wexta tu hatî malê, ji min re şekirê qursikan binî!
Ji min re jî benîştekî binî, erê?
Bi lez kincên xwe li xwe kirin, pêlav bi lingan kir û di derî re derket. Zû zûka di derencan re daket. Li der, li ber derîyê hewşê pêrgî pîra Eyşo hat:
LO! Bi kû de? Dibê qey tu ji ber hinekan direvî!
LO tenê awirek ko bi tîpên mezin digot: EZ TIŞTEKÎ FAM NAKIM di Pîrê veda û ji wir bi dûr ket.
Belkî jî havîn bû, ji ber ko dunya gelekî germ bû. Digel ko berêvarî bû jî, dîsan germ bû.
Bawerim havîn bû. Bêşik ê wusa be. Ev destpêka buharê ji ko hat!
Li ser LO, tenê îşligek, panteronek hebû. Xwîdan dabû, ji ruwê wî, ji herdu alîyan diherikî, dilop bi dilop. Gewdê wî jî xwî dabû, îşligê wî ê hevrişim î hêşîn ji xwîdanê belek xuya dikir. Belbî ji ber ko ew bi meşeke xurt dimeşiya xwîdan dida. Dilezand. Nizanî bû ji bo î çi! Çavên wî, awirên wî tiştek zêde ne didîtin û ne ditefsilandin. Tenê dîwarin ji keviran ber bi çavên wî diketin. Mirovên ko li ber van dîwaran rawestiyabûn û mîna ko bazara karekî dikirin jî bala wî ne kişandibûn. Evana hemû mîna lêlanekê di ber çavên wî re dibuhurîn, diçûn.
Fikrên wî belawela bûn, çend caran hewl dabû ko wan bicivîne, wexta fam kiribû da ê nikaribe, paşê devjê berda bû. Wekî çawan yek bi kamerayê wêneyan bikşîne, lempeya kamerê ji nişka ve vêdikeve û vedimire, di mejîyê wî de jî tiştin wusan diqewumîn. Lewra zû derbas dibûn, nola masîyên nava avê; di nav tilîyên wî re dişemitîn diçûn. Carna ko yek digirt û dixwest bi jor de serav bike û ji nişka ve difilitî… 1..2..3… dom dike, nêzîk dibe lê bi ser nakeve. Tavilê hêvî jî qut nabe, loma mirov didomîne.
«Li vê dunyayê her tişt poşmanî ye! Tu çi bikî tuê dawîn poşman bibî! Lê ko tu nekî jî tuê poşman bibî! An te kir an te nekir, tuê dîsan poşman bibî!» Gelo evê Denmarkî ji me re dixwest çi bibêje? Rêzikin wusan mîna ko di pirtûkekê de xwendibin, di mejîyê wî re bihurîn, lê tu qîmet nedabûn van rêzikan û zû ji serê xwe avêtibûn.
Ewê demekê bi rê ve çû be, gelek kolan û dîwar derbas kiribin, ji ber ko westiya bû û ji têhna jî dev lê zuwa bû bû. Te digo qey hinekî jî fikrên wî civiyabûn ser hev, weke fikra pêşin. «jiyan ew e ko mirov xwe bigihîne der» Vêya jî xweşîyek didayê. Gavên wî sist bûn, mîna ko bîhnek pê bê, li derdora xwe nerî û meşa xwe domand. Lê nuha, êdî hêdî hêdî nola efendîyekî dimeşiya.
Efendîyekî kumsor, bi işligekî sipî, qundreyeke bi kapik, bi bedlekî reş û tezbiheke sedûyeklibî, li kolana Alî Paşa. Na. Li Mêrga Ehmedî. Naa li Stroget. Mîna dîkekî, çît dimeşiya. Xelkno werin temaşê! Intressant. Det er en efendi som har kommet til Staden! Gode folk kom og se!
Ji xwe re: «divê ez bifikirim» got. Dûvre bi hemû hêza xwe hewl da ko hişê xwe li ser «derketina derve» bicivîne. Hêj wusan di wê rewşê de û ji nişka ve bi dengekî veciniqî bû, ev denga pê xerîb nehatibû:
Tu bi xêr hati yî LO! Tu ji hundurû direve derva û li der jî xwe nikanî ragirî, dîsan direve hundurû! Eva çi dijayetiye wusan?
Himmm.
Erê LO! Kesek ber derîyê xwe namale. Gelek berderî hene ko divê ez bimalim. Keremke!
LO tu pirs û gotineke din ji Pîrê ne kiribûn û di derî re derbasî hundurû bû bû.
Barman! Barman! Ko te cihekî rûniştinê ji min re bidîta, min dê bîrayek vexwara!
Paşê jî çavên xwe li hundurê bara tijî mirov, li cihekî rûniştinê î vala gerand. Hêj wusan, dît ko yê Barman bi destê xwe jê re cihekî îşaret dike!
Li qorzîyeke barê, ber dîwêr, maseyeke piçûk ji bo du kesan dît. Li ser sendalîyekê xanimek rûniştibû, piyaleke nîvtijî şeraba sor li ber bû. Sendalîya din jî vala bû. LO hinekî dudilî nêzî masê bû; dîsan bi wê dudilîyê xwe tewand, destê xwe avêt sendalîyê:
Gelo destûr heye?
Xanim:
Fermo! Keremke! Destûr ya te ye.
Barman piyala wî ya bîra jî anî bû, li ser masê, li ber wî danî bû. Ji bîraya sar ha ha gulpek dudo vexwaribûn, nava xwe hênik kiribû. Paşê jî serê xwe rakiribû, li xanima beramber xwe nerî bû. Mîna ko ji bîr kiribû, weke efûxwestinekê, cara sisiyan piyala xwe rakiribû:
Noş! Goti bû.
Lê xanima beramberî wî bi awirekê mîna ko bibê: «tu dereng ma yî!» bersivandibû û piyala xwe ranekiribû. LO dîsan gulpek sêyemîn bi ser xwe de kiribû, weke ko heq bide xanimê jî, ew bi awireke fedîkoyî bersivandibû. Piştî vê jî demeke dirêj tenê bi awirên çavan, bê axaftin derbas kirin.
Xuyaye tu ne ji vî bajarî ye?
Piştî bêdengîyeke bi erê, na, xanimê ew bersivand:
Naxêr! Ez ne ji vî bajarî me. Dûvre domand: diyar e tu jî wekî min ne ji van deveran î?
Rast e! Ez jî wekî te mahcir im.
Xanimê dema gotina «mahcir» bihîst pêre pêre awirek tê veda, gotina wî birî:
Naxêr! Ez ne mahcir im, tenê ne rûniştevanê vî bajarî me. Ji bo ko dostekî bibînim hatime vir, wa xuyaye wî ez ji bîr kirime û va nehat civanê xwe. Bi destûra te be ez dê rabim biçim!
Xanimê hewl da xwe ko rabe, lê LO destê xwe bilind kir, mîna ko bi destê wê bigre, lê dîsan çend centîman jê dûr hişt û got:
Min bibexşîne! Bawerke ne ji ber tiştekî, an ji bo ko te hêrs bikim min wusan gotibe. Eger tu nuha biçî, bi rastî ez dê xemgîn bibim. Bi vê gotinê min tenê xwest ez rewşa xwe eyan bikim. Mahcirî hevokeke ko hemû rastîya min şirove dikî. Ez ne tenê li vî bajarî lewra li vê dunyayê tevî mahcir im!
Paşê berê xwe vegerand û bi destekî xwe nîşan da, got:
Aha li vê civata mirovan binere! Tu derkevî der, li sûkên vî bajarî tuê bi hezaran li mirovên din rast werî, ez di nava van mirovan tevan de xwe tenê hîs dikim. Mahcir im! Ji ber tiştekî min î ko ez bi wan re parve bikim nîne! Ez hesûdîyê li girî û kenên wan, li kêfxweşî û xemgîniyên wan; na na li hemû tiştên wan dikim. Ne ko ez xwe ji wan baştir an aqilmendtir dibînim. Min her hewl daye, xwestiye bibim yekî ji wan, bi wan re bigrîm, bikenim, lê çi fêde! Bi salan ez bi ser neketime, her di eyarê xwe de tenê ma me, ecinîme. Ne ko evana hemû biyanî ne ji min, di eslê xwe de ez yek ji vê komê me. Ne teyrekî ko refê xwe windakirî me, lewra teyrekî di nav refê xwe de tenê me. Di nav koma mirovên xwe de mahcir im! Eva wekî toqa naletê di histuyê min de maye û nikarim bavêjim!
Xanima nîvşipya bi dû ko li van gotinên LO guhdarî kirin, li ser sandalîya xwe bi şûnde rûnişt, bi cih bû. Di ruwê wê de balkêşiyek û hinekî jî dilşewatîyek peyda bû bû, bi meraq destpê kir, ev mêrê beramberî xwe dawerivand.
Barman! Barman! Ka bîrayeke sar bo min û piyaleke şeraba sor bo vê xanima hêja!
Bi bişirînekê xwestina xwe ji barmanê ko tepsî di dest de û di ber wan re dibuhurî re got:
Vê gavê ez dê bînim birêz! Got û ber bi barê ve çû.
Şorên LO bi bandora meyê hêj xurtir û germtir bû bûn. Digel ko xanimê zêde galegal nekiribû jî LO destpêkir li xwe mikur hat:
Bawerke! Ez kêm li mirovê nola te, ango jin!... wusan bîrwir, sergiran û zana rast hatime. Loma jî ez dixwazim te nas bikim, dostanî bi te re deynim.
Paşê piyala xwe danî, destê xwe dirêj kir rahişt destê xanimê:
Navê min LO ye!
Xanimê jî rahişt destê wî, guvaşt û bi bişirînekê:
Ece! Bi nasîna te ez kêfxweş bûm.
Gotin ji gotinê pê diket, piyalên vala tijî dibûn û dostaniya wan kûrtir, germtir dibû. LO zêde rê ne dida Ecê ko baxive:
Wusan e! got. Mirov carna xwe mahcir, bi tenê hîs dike. Bi milyaran însan li vê dunyayê dijîn, de were di nav koma van mirovan de xwe tenê hîs bike! Hinekî jî bêguman sûcê meriv e! berya hertiştî jî divê ko kesek hewl bide. Eger xwestineke ji dil li ba me nebaya, me ê çawan hevedin nas bikira? Bêşik divê xwestin hebe û piştî vê jî hewldan.
Mîna ko li benda bersivekê be serê xwe rakir, ziq li Ecê nerî. Ecê di mana erê de serê xwe hejand, gulpeke din ji şeraba sor vexwar:
Tu gelekî rast dibêjî! Hewldan girîng e. Mirov divê li hev bigere, hevdu nas bike. Ez dibînim ko tu mirovekî bîrwir e, famdar î. Dostanî mihîm e; lê çi fêde! Ev dunya bûye ya menfaetê, bawerî nemaye, her weha evîndarî jî…
Bibore! Min gotina te bi şekir birî! Te xweş got. Bi xwe bawerîya min qe bi evîndarîyê nehatiye. Lê dîsan jî, ez bahwerim ko tiştek di navbêna mirovan de, ango jin û mêr de, diqewime. Ji ber ko min bi xwe ne jiya ye, ez nikarim viya şirove bikim. Tenê ez bi şik im!
LO bi her awayî bala xwe dabû ser Ecê. Li ber çavên wî wekû portreyeke hunermendên klasîkî di çerçoveyekê de bû. Lê zindî bû. Hemû detay û livên wê dişopandin. Bi tevayî ev portre bi çavên xwe zeft kiribû. Vê yekê him xweşîyek û him jî heyecanek li canê wî belav dikir. Di mejîyê xwe de jî hemû raman û fikrên xwe li dora vê portreyê dicivandin. Hayê wî ne ji derdorê û ne jî ji derengîya şevê hebû. Maseyên hundurû hemû ji mirovan vala bû bûn, tenê li qorzîyekê çend kesan bîrayên xwe ên dawîn vedixwarin. Barman nêzî wan bû, xwe tewand û bi dengekî giramgir:
Eger daxwazeke we hebe, kerem bikin! An em dê qasekî din barê bigrin.
Bi van gotinên barman, LO li xwe warqilî, serê xwe hilda. Li barman nerî û paşê jî li Ecê. Wê :
Na! Got. Sipas! Hesabê me bîne em dê jî rabin.
Dema barman ji ba wan bi dûr ket, Ecê berê xwe da LO:
Eger tu bixwazî em dikanin şevbuhêrka xwe li hotêla ez lê dimînim bidomînin.
LO di mana erê de serê xwe hejand:
Bi kêfxweşî! Got.
Hesabê xwe dan û derketin. Bexşîşa barman jî ji bîr nekiribûn. LO nehiştibû ko Ecê destê xwe bigihijîne çenteyê xwe. Zû zûka pere hejmartibûn û gotibû «eva jî bexşîşa te».
Bajar hêj raneketibû. Her cih bi enterîkên vêxistî xemilandî, ronî bû. Sûk hêj bi çûnûhatina erebe, texsîyan û kesên şevdêr qerebalix bû. LO çavên xwe li texsiyekê digerand ko pê biçin; ji nişka ve dît ko Ecê likumî. Hema nemerdî nekir, bi herdu destan bi zendên wê girt û ber bi xwe ve kêşand da nekeve. Vêya wusa kir ko Ecê ji nişkave kete himêza wî. Dema Ecê serê xwe rakir rûçikên wê û ên LO gihiştibûn hev, bîhna wan bû yek. Bi dengekî nizm:
Sipas! Got.
Dûvre bi maçekê ji rûçikên wî evaya tezdîq kir!
Eva ewçend zû qewumî bû ko LO pê re ne gihabû; ne bi fikrên xwe û ne jî bi heraketên xwe. Tenê heyecanek li tevaya laşê wî belav bû bû û kêfa wî ji vê re dihat, bi dilê wî bû. Loma tu bersiv nedayê, ew paşde maç jî nekir. Destê xwe ji texsîyekê re bilind kir, herdu li paş şofêr siwar bûn û reya hotêlê girtin.
Li ber derîyê hotêlê birbirekê bala wan kişand. Nobedarê hotêlê li yekê diqîriya:
Te vê derê baş paqij nekiriye! Dîsan bimale!
Wexta ko nêzîk bûn LO di nîvtaritîyê de Pîra Eyşo tefsiland:
Wey! Şev baş Pîrê! Tu vê nîvşevê li vir çi dikî?
Şev baş LO! Min dê ev karê dawîn jî bikira û biçûma raketima. Lê ev sêlek ji min re dibê «tu baş paqij nake!» ma ez çi bikim, her ev ji dest min tê.
LO ji ê nobedar re got ko «ew divê qedrê Pîrê bigire, ji ber ko nasa wî ye» ji xwe ê nobedar ketibû hundurê hotêlê û mifteya oda Ecê dirêjî wê dikir. Paşê jî bi awirin bişik LO dawerivandi bû lê tu bersiv nedayê.
Di derencan re dema ko bi jor diketin qata dudiyan, ew li pey Ecê diçû. LO nizanî bû çima pêyên xwe hêdî, heta ko jê dihat bêdeng davêtin. Mîna ko ne dixwest mêhvanên hotêlê hişyar bikî. Di wê nawbênê re carekê serê xwe zîvirandibû, nobedarê hotêlê ber bi çavên wî ketibû. Li kaxiza ser maseya ber xwe tiştek lê dikir û ruwê wî devliken bû, dibişirî. Hê ne gihişbûn qata dudiyan, Ecê bi du pêlikan li pêşya wî bû, LO serê xwe rakir û ew tefsiland. Jineke bi bejn, laşekî lihevhatî, bi porekî nîvdirêj heta bi ser milan daketî dît. Vî wêneyî di serê wî de fikrin tevlîhev û heta bi dudilîyek jî vêxist. Xwe bi xwe «ya rebî! Ez çi dikim? Min daye dûv jinekê ko berya çend saetan min ew cara pêşin nas kiriye. Li gel dicim odeya wê ya razanê!..»
Lewra zû ev fikir ji serê xwe avêtin, tenê di sipehîbûn û çelengiya wê de fikirî. Ecê bi dengekî hiş:
Tu çi dikî? Ka were, li qata dudiyan e.
Dîsan hêdî hêdî bi pêyên bihiş da dû Ecê heta bi qata dudiyan.
Fikirî ko ê odeyeke biçûk be, lê wexta derbasî hundurê odê bûn, di vê fikra xwe de şaş derket. LO li angorî odeyên hotêlên ko dîtibûn û li wan raketibû tesewur dikir, lewra eva ne wusan bû. Gava derîyê odê vebû bû wexmeke yasemînî î tûj bi pozê wî ketibû, mina ko ev bîhna li cihekî din jî girtibe bîrewerîn di mejûyê wî de vêketin lê wî bala xwe neda wan û fikrên xwe li ser ferehî û raxistina vê odê civandin. Ji xwe re «nuha Ecê gelek peran ji bo vê odê didî! Diyar e halxweş e» got. Ecê lempe vêxist, cilên ser etekê xwe î nîvdirêj derxistin, darçikandin. Paşê jî mîna kesek westiya yî bêhemd xwe avête ser dîwançeya ber pacê.
LO hêj şipya bû, ode bi çavan dadiwerivand. Di rewşa wî de tu ecêbmayîyeke nebû, lê dîsan jî dixwest raxistina odê fêr bibe. Tenê textê dudoşekî bala wî kişandibû, tu pirs ji Ecê nekirin, pêlava xwe derxist û hat li ba Ecê li ser dîwançê rûnişt.
Ecê bi bişirînekê xwe nêzî wî kir û pala xwe dayê! LO jî bi dilxweşîyekê ew himêz kir û destê xwe avêt ser milê wê û heta bi jêr de daxist anî, destekî wê girt û guvaşt.
Ji nêzîkahiya du canan xweştir tiştek nine! Eva mîna mêzêneke xwezayî ye. Lihevhatinekê diafirîne û ji vêya germîyek peyda dibe. Di xwezayê de ev germî ê her tişt bihelanda; hîç û pûç bikira. Lê di rewşeke wusan de, bi şerîn û tam dike. Laşê mirov bi tevayî sist dibe, mejîyê mirov ji fikran vala dibe. Hîsên mirov hemû dikevin bin bandora şehweteke bihiştî. Tenê ev û ne tiştekî din! Li vir êdî gotin feyde nakin, can û rewanê mirov bi haweyekî taybet bi hev re qise dikin. Mirov ji heqîqeta dijwar û rastîya kambax bi dûr dikeve. Di nava teqareqa bajarekî de li dengên siruştî guhdarî dike. Li bin darekê hejîna pel û gulîyên wê, li ber çemekî xuşîn û herka avê, li peravekê dengê pêlên deryayî dibihîze.
Mîna pêlên deryayî ko çawa hêdî û bi telq, li dû hev xwe digihînin peravê, li qiraxa reşayê dikevin; ewan jî fitil bi fitil, qumçe bi qumçe, pê bi pê xwe digihandin ber textê razanê.
***
Şevtira din bi serîyekî ji fikran vala, laşekî mat û sist heta sibê mîna zarokekî raketibû. Xewnên ko dîtibûn jî wekû xweşîya di laşê wî de bûn. Belbî şeva pêşin bû ko tu kabûs nehatibûnê; di xewnên xwe de bi ejderheyan re şerî nekiribû û ji ber tu gurên devbixwîn ên sibatê ne direvîya. Bêtir di rengê xewnên sofîyên pîrozwer î xwedayî de bûn. Li ezmanê heftan di bihişta baqî de, li orta bexçeyekî hêşîn de li ser textekî bû. Doşekek di bin de ji perîyên neaman bû. Li derdora wî horî bi fitil bûn. Yekê serê wî kiribû nav herdu şeqên xwe û duxrand, yekê tlîyên wî diteqandin, yekê pişta wî difirkand, yekê nizanim kuderê wî mist dida! Hêj çend heb jî di dorê de bûn!
Dema ji xewê rabû bû çavên xwe girtî hiştibûn, te digo qey bi vî awayî ê xewna şeva din bidomîne. Destê xwe jî dirêjî nav paqê horîyekê kiribûn, lê çi fêde! Mîna çirokên dapîra wî; hemû horîyên wî bi tîrêjên rojê ên pêşin re guherîbûn, bû bûn teyrik, perî û baskên wan hêşîn bûbûn û firîyabûn.
Roj baş LO!
Roj baş!
Hêvîdarim te xewek xweş kiribe! Ger tu bixwazî tu dikanî avekê li serê xwe ke.
Ecê ê teqnekî berê hişyar bû be, ji ber ko serê xwe şûştibû, fanîreyek û kirasekî nav malê li xwe kiribû, porê xwe ê şil li ber neynikê şeh dikir.
LO xwe ji ser text çemd kir, ber bi Ecê ve çû, maçek ji rûçikên wê girt. Lewra tu mane nedayê ko çima Ecê ew nebersivand, rewşa xwe xera nekir û her şehkirina porê xwe domand. Paşê rasterast çû serşokê, bi aveke nîvsar serê xwe şûşt.
Li derketina ji serşokê dît ko Ecê li ser dîwançê rûniştîye, hemra û bodra xwe danîye ber xwe, neynikek bicûk di dest de, li ber, xwe diedilîne. Wî jî li ber neynika bi dîwêr ve, bi destmalekê porê xwe zuwa dikir, dît ko nivisek li ser qertekê bi herfên mezin û çend hejmar li pey bala wî kişand.
ŞEVEK 500$!(berovajî)
Ne qertê, ne jî nivis û reqemên ser tu fikir û mane di serê LO de pênexistin. Sendalîyek kişand bin xwe li beramberî Ecê rûnişt. Mîna mirovekî bextewar ko nû bi bayê işqê ketibe li evîna dilê xwe temaşe kir.
Xwedêyo!
Kî ji te xafil be, kafir e!
Min nizanî bû!
Min bawer ne dikir!
Min ne jiya bû!
Nexwe rast e!
Şêxê ko pêncî caran çûbû Hecê bû bû şivanê berazan!
Lawik bi tena serê xwe çiya herifandibûn!
Xortekî bi tena serê xwe ve, li dijberî sêhezarûhefsed şervanan ketibû şer!
Troya ji ber vê hatibû şewitandin!
Bêguman evana tev rast in. Bêşik evana tev qewumîne!
Ne pêncî, pêncsed hec jî têr nakin!
Ne tenê çiyayek, deh çiyan jî tên herifandin!
Ne bi sêhezarûhefsed suwarî re, lewra bi sêsedûheftêhezar suwarî re mirov dikane şer bike ji bo î vê!
Û ji xwe Troya, ne carekê lewra deh caran mirov dikane bişewutîne!
Xwedêyo!
«ez çiqasî gune me!»
«heta nuha di xefletê de jiya me! Salên min berteref çûne! Ez çima heta nuha li vê çelenga qîzan rast nehatime? Diva bû min eviya berya bist salan, na, sîh salan, na wele çil salan berê bidîta!»
Dilê xwe bi xwe şewutand, hindek mabû ko girîyê wî bihata.
Ecê neynika xwe bi alîyekî kir, lê nerî:
Ma tu naçî?
Ber bi nîvroyê ve civanekî min heye!
Ma ez çawan biçim! Ma destê min ji te dibe!
Bi heyraniyekê berê xwe bi Ecê vekiribû û xwe amade kiribû da ew işqbazîya ko lê peyda bû bû mîna libên şekirî ji ser lêvên xwe ber bi Ecê ve bigindirîne. Lê dît ko Ecê di pirsa xwe de cidî ye, rê nedayê:
Eger tu bixwazî min dîsan bibînî, aha ji te telefona min. Divê tu berê telefon bikî!
Kaxezek ko reqem li ser hebûn dirêjî LO kir û paşê jî:
Tu heqê min jî ji bîr nekî!
Bala wî kişand ser wê qerta ko di neynikê re dîtibû.
ŞEVEK 500$!
Çi qewumî nuha qewumî!
Weke enterîkên Amudê ji nişka ve lempeyên mejîyê wî tev vêketin! Soromoro bû, kabokên wî reelîn, xwîyekê mîna xuka ser giyayê buharê bi serê wî girt û têgihişt! Lê çi fam bike!
Şex Senan berya ko kevirê kabê tewaf bike li rêya Hecê mir!
Zinar herifî bi ser Ferhad ve hat di bin kevirên mîna tehtan mezin de perçiqî, bû nanik!
Derwêş bi derbên bîstûpenc şûran di nav koma gêsan û tirkan de can da çû, Edûlê ne gihişt ser!
Hespê Troya bû bû ejderheyekî bêhawe mezin, agirê ko ji dev derdiket, ne tenê Troya, bajarên derdorê jî hemû şewutandin.
Ecê ev rewşa wî ne eciband:
Lê kêfa min ji te re hat, ji ber wê ez dikanim hinekî ji te re arzanî bikim. Ji ber ko te li barê heqê meyê û ê hatina me ya texsiyê jî da, sêsed bide bes e!
Deng û his nema ji LO derket, mîna ko tu sîtilek ava sar bi serê wî dake lê hati bû. Ji wê xweşîya şevê û xewnên efsûnî ko li mejî û canê wî belav bûbûn tu derhem, pêjn nemabû, zû zûka li pêlava xwe gerîya û destê xwe avêt bêrîka xwe tomarek pere derxistin, xuyaye mehanîya xwe sitandibû!
Yek… dû… sê…
Li ber derî elq hatinê wexta verişiya!
Bi pêyên hiş hilkişiyabû, bêdeng ketibû hundurê odeyê.
Nuha!
Bi pêyên bilez dadiket, ji bo ko nekulime xwe bi derabên qiraxa pêlikanê ve digirt. Çav û hişê wî li der bûn, lingên wî li revê bûn, mîna mehkûmekî li bayê bezê bû. Li jêr, li salonê, bi kuxtekuxtekê li paş xwe zîvirî, nobedarê hotêlê:
Ma tu tiştekî nade me jî, ma qey em dê bêpar bimînin?
Ha, bixar li bêrîka xwe xebitî; wî jî nizanîbû bê çiqase pere derxistin û ragirî ê nobedar kirin. Paşê jî berê xwe da derîyê der, ji hotêlê derket.
Eger Mihemed neçe ba çiyê ê çiya were cem cenabê wî!
Ji nişka ve xwe li istîgehê dît. Otobosek hat li ber wan sekinî. Xelk li dû hev lê siwar bûn, ew jî di nav wan de bû. Li hundurê otobosê cihê rûniştinê nema bû, mîna gelek rêwiyan LO jî şipya ma. Her cara ko şofêr firên digirt, ên li navê, bi paş û pêşde, bi ser hev de diecinîn.
Serê LO ji fikrên tevlihev dagirtî bû. Zêdetir li ser nasîna xwe ya bi Ecê re û bûyerên li hotêlê difikirî. Viya ne tenê serê wî lewra dilê wî jî tev dida. Elq dihatinê, verşîna wî dihat.
Ufff!
Yeehq!
Serxoş!
Araqvexur!
Şofêr!
Şofêr!
Serxoşekî li vir heye, dike verişe!
Yeehq!
Yê şofêr bi banga rêwiyeke jin, li xwe hay dibe û firênekî xurt digre. Paşê jî derîyên otobosê ên otomatîk vedike.
LO weke dizekî xwe ji otobosê çemd kir û ber bi çend darên li qiraxa rê ve bezîya. Destê wî ê rastê li hewa ba dibû, destê çepê jî dabû ber devê xwe. Li ber daran kumişî erdê û tiştê di nava xwe de li wir vala kir, an wî wusan goman dikir! Ji ber ko ji qiraka wî, ji çend dilopên zehferaneke zerane pêva tiştekî din neherikî bû.
Pişta xwe da dareke çam çend bêhn bi xwe ve anîn, cîgerê xwe bi hewa paqij tijî kir, li derdora xwe nerî, mîna ko bixwaze fam bike bê li kîjan deverê ye. Bi dû de jî rê girt meşîya.
Berê xwe da xurbetê û pişta xwe da oxirê. Çîrokên bapîra wî wusan didomandin.
Roja pêşin, dema ko ji malê derketibû hate bîra wî. Diya wî fam kiribû ko demeke dirêj ê lawê xwe nebîne êdî, an jî cara dawîn bû ko didît. Loma jî derketibû der li dû wî temaşe dikir. Pêyên wî ên dûrketinê dihejmartin, wekû bîrhatinên xwe î derbasbû yî… Ev bîrhatin hemû bûbûn reşayîk, ber bi kaşekî ve, li ser xaçerêyekê, li ber tîrêjên roja havînî, mîna lêlanekê diliviya, dûr diket winda dibû.
Emanet! Emanet! Çi biqewume tu ne li derdora xwe û ne jî li paş xwe nenerî! Ko te bi ya min nekir tu ê winda bikî. Meraq tiştekî nebaş e. Ma ne ji ber meraqa Pandora yê bû evqas xerabî, nexweşî û tiştên kirêt li nav mirovan belav bûn. Hema bila ew qutik venekira. Ma kê ji mêrik re go li paş xwe binere? Ma ne ê binerdê jê re soz dabû! De bila safî bike îca! Jinik winda kir çû! Lê carna bêhemd e. Mîna serûpeyekî ko di beroşa xwe de bikele, illeh ê qepaxê bide alî.
Ê min ji te re negot!
Ê nebê te ji min re negot!
Li paş xwe zîvirî.
Pîrediya wî li ber dîwarê xanîyê wan î ko bi kilsê sipîkirîbû rûniştibû, serê xwe î bi çarik kiribû nava herdu destên xwe û li dû wî temaşe dikir. Çend kûçik li nav pirêza ber gund mîna ko keroşkek rakiribin bi ewtînî dabûn ser piştê. Çend dewaran li ser golê av vedixwarin. Jinekê ji kanîya ber gund cerê xwe tijî av dikir. Ecacokek rabû bû, tirabêlka nav gund wekî xurtûmeke badayî ber bi ezmên ve bilind kiribû. Ji dûr zirîna kerekî dihat. Ji nav xiramê kevirên ber rê tît tîta çend têtiyan bihîst.
Evana hemû deng û dîmenên devera wî bûn. Ew devera ko lê mezin bû bû, rojên zarotîya xwe lê buhurandibûn. Lê be daxewa! Nuha tev jê dûr diketin, ji ber çavên wî winda dibûn, tenê di mejîyê wî de dibûn deng û wêneyên bîreweriyan.
Te çima li dû xwe nerî?
Li ber xwe binere wexta tu dimeşî heyra! Mîna araqvexwurekî!...
Bibore ezbenî! Min tu nedî.
Serxoş!
Ezbenî! Ga yê qelew î ziktelêr. Ma ne dibû we hinekî kêm bixwara, xwe parîkî zeîf bihişta? Ma tu dizani gelo bi vê qelewîya xwe tu çiqasî cihekî bêmane li vê dunyayê tijî dikî? Bawerim ko hayê te ji birçîbûn û xelaya li vê dunyayê heba te ê bêguman hinekî kêmtir bixwara û nuha ez dê li binguhê te neketima û belbî bi xêra te jî xelaya salê li Efrîqa di ser çend zarokan re biqevazta. Lê dîsan tu duan bike ko tiştekî twîj bi min re tuneye! An min dê di wî zikê te î telêrî de biçikanda, mîna nepoxeke rojbûyîna zarokan biteqanda…
Kesê qelew ev gotin û heqaretên LO cidî negirtin, tenê mîna gayekî xirîniyek ji xwe derxist û reya xwe domand.
Ev bajar çendî hatiye guhertin! Kengî ev dîwarên bilind lê kirine? Ji bo çi gelo? Ne wexta Timurlenk û Cengizaxanan e jî êdî. Ji xwe Atîla di ber ya Germanî de mir. Xwîn vedirşiya. Belkî jî jehr danê. Ê kî wî bikuje? Belkî jî zarên wî bûn, ji ber ko wan împeratorî li hev pişk kir, her yek li koşeyekî wê bû keyek. Tev diz bûn! Ji ber dîzan ev dîwarên bilind lê kirine, seda Çînê jî ji ber dîzekan lê kirine! Împeratorî ji bavê xwe dizîn. Dûvre jî ew perçe kirin. Weko perçeyekî goşt, de file magnon û biraştin xwarin hahaha… împeretorî xwarin. Xwezî bi dilê van arşîtektan! Ji bo van avahiyên bilind her yekî, nuha dunyayeke pere girtiye. Li gor bilindiya avahîyê pere sitandine. Ê herî bilind ava kiriye, perê herî gelek girtiye. Hemû bi hevedin ve pêçane. Nabên rojekê ê balafirek li binguhê wan bikeve.
Dengin! Qêrînin! Ji wê ve dihatin. Ji pêşiya wî. Xelk bi wê ve direviya! Xelk bi vê ve direviyan! Çi qewumîye dîsan gidî? «1 Lo, ev çi deng e, û çi heydedan e,
û çi guregur e li ezmana? Dengê nefir
û zirne û borîzana. Hin dibêjin qiyamet e,
û hin didêjin axirzeman e.»
Shomaker çû li Jupîterê ket, Haley Bob nêzîkahî li me kir… hema hema, neûzûbillah hindek mabû. Hema di ber re derbas bû. Ma feza ji kevirên wusan tijî ye. Mîna sîh, hinek hene, mîna pêncî çiyayî mezin in. Her sedhezarsalan carekê, kevirekî weha mezin li binguhê dunyayê ketiye ji xwe. Belkî jî ev sala nehsedûnotûnohezarûnehsedûnotûnehsala ye. Ma ne dînazor bi vî şiklî winda bûn, cihên xwe ji dînazorên bicûk re hiştin; Homo Sapian. De hevedin bixwun! Neandertal aqilmend bûn! Xwe zû tune kirin. Wan fam kir bê ê çi felaket bi serê wan de bê! Ji Homo Sapîan xeyidîn, çûn û nema hatin. Li paş çiyayê Qaf man, bûn Hacûc û Macuc!
Xelkino! Rabin ser xwe! Qiyamet e! Çi malê we heye bixwun! Tiştê ko hûn nema dikanin bixwun, belav bikin, li feqîran. Nebên feqîr nemane. Dunya ji feqîran tijî ye. Hêj mirov hene ko nanê rojê nabînin, wekî di xelaya Nisêbînê de, mîna lawiran zikên xwe bi giyayê çolê tijî dikin. Paşê jî rahjin guneh û xêrên xwe û biçin ber mêzênê.
Xelkino! Têkevin rêzê! Sedhezar sedhezar, bi milyon milyon, li ber mêzênê, li beramber katibê xêr û gunehan. Zarok bila xwe bidin vî alî, tenê hûn mezin, xêr û gunehên xwe hazir bikin. Xêrên we bila di destê çepê de be, ji ber ew hertim ji gunehan hindiktirin û guneh jî di ê rastê de. Te go çi? Tu nikane rahjê! Ê ji xwe wa tu xêrên te nîn in, bi herdu destan rahjê! Vê rêzê negrin, viya vekirî bihêlin, ev ji bo ew kesên pîroz in. Bi hezar salan me ev rêz ji wî/wê/wan re hiştiye, lê hêj me nedîye yek
ji peşkên xwîna heram bêpar!
Ka dîsan bigerin!
Ka careke din bikin dengîn, li wî/wê/wan kesên bêguneh mîna gedekî ko nû welidî be, ew ê ko bikanibe di nav agirê dojehê de bimeşe lê rivîna agir nikanibe wî bişewutîne, lewra tenê lê bibe bayekî sar weko di rojên havîneke germ de, ser û çavên wî hênik bike. Gelo heye kesek wilo di nav we mirovan de, ka rê bidinê. Na. Belê. Erê hebû yek. Me şand ji we re, da mizgîniyekê asîmanî bide we. Lê we ew girt, dest û lingên wî qeyd kir û bizmar di laşê wî de kuta, perçe perçe kir ji me re paşde şand! Erê ew pak û dilovan e, lê li benda rehma wî nemînin. Hûn berpirsyar in. Ji kiryarên xwe hûn mesûl in. Hûn in xwedîyên xêr û gunehan. Bêfêde ye, da ez vê defterê dîsan bigrim, belbî hezarsaleke din… keremkin, tenê derîyek ji we re vekirîye!
Lawikek, temenê wî li dor pencsalî, çenteyekî biçûk, ji diyarîyên rojbûyinê tijî li milan ber bi wan ve baz dida. Xwenga wî, emrê wê li dor heftsalan, li pey wî dibeziya. Mîna ko di nav xwînê de soberî kiribûn, ser û çavên wan, cil û bergên wan tev soringî bû bûn. Weke ko lawik birîndar bû,gêj dibû, kabok lê sist dibûn, dikir ko bikeve lê dîsan bi hewlecanekê, weke pisingek ko çawa ji nav agir direve,wan jî wusan, xwe çemd dikir, gavên xwe pêş de davêtin. Deng û his ji wan dernediket, behît bûn, şaşmayî bûn, qeweta di canê wan de li lingan bû.
Bêje, bêjbazê gotinê!
«… me agirekî gur û xurt li dora wan dada bû.«
Behsa wan salan nefiramê bike.
»bi tifing û qezatoran em li derdora agir veketibûn«
Bê we çawa koma wan kovîyan şikand,
»ên ko ji nav êgir direviya, dibûn nîşana tifingên me«
ew turkên çiyayî.
» ko tifing derbas dikirin, di bin derbên qezatorên me de can didan «
« lê»
Lê û quzelqurt! «lê» ya çi?
«ê heval ma ne we got: «bibêje!»
Hevalê çi! Tu carî ji min re nebê «heval» Ez û te tu caran nabin hevalên hev; gotinek wekî vê xapînok, ko maneya wê di civaka me de istîsmar bûye tuneye!
«lê ko ez nebêjim ê bibe derd û bi bedena min bikeve.»
Xwedê bike bibe jehra silêmanî û bi bedena te ke ve! Tu ê nuha rabe bibêjî «ma gunehê min çi heye?« ez tenê leşkerek bûm û min bi ya qumandarê xwe dikir!»
«erê»
Eva gotinên vala ne, qiseyên qor in ji qewla destbirakî me ve! Bi hezarsalan mirovan ev gotin bi kar anî ne da sûcên xwe î herî mezin pê winda bikin ko bi vî babetî kirinên xwe î herî qirêj û kirêt ji ser xwe bibin. Tu berpirsyar î, bi qasî qumandanê xwe!
Ev koma mezinan ko ber bi me ve tê ê çi bikin ji me xwenga min?
Qey ê me dîl bigrin birawo!
De ka em paşde vegerin nexwe!
« ko mirineke me hebe bila bi agirekî xwedayî be û ne bi derbên tifingên romê be»
Li vegerê lawik diterpilî diket erdê, li ketinê çenteyê wî ji milan difiriya diket xwarê. Ew li çenteyê xwe ne difikirî, radibû ser xwe dîsan direviya. Xwenga wî ko li paş baz dida wê gavê li xwe dizîvirî, ji erdê çenteyê birayê xwe hildida.
« bi teqîna dengê tifingekê lawik ji erdê bilind bû pengizî, çend gavan şûnde jî kumuşî ket erdê. Xwenga wî dît ko tiştin ji nava birayê wê firiyan, li pey wan rêz bûn. Tavilê li paş vegeriya yek bi yek ji erdê hilanîn û xistin bêrîka xwe. Weko berêvaran dema ko ji nav gund, ji lîstikên zarokan vedigerîyan malê, wiya xarên xwe ên sindoqî bikirina bêrîka xwe î bi qul û ber bi şîvê ve bilezanda, hayê wî jê ne dibû ko yek bi yek dişemitîn diketin li erdê digindirîn. Wê demê ê xwenga wî ew xarana ji erdê top bikirina û di bêrîka xwe de veşirtina, ta dema raketinê, wexta ko xarên xwe dihejmartin, lê diwarqilî ko kêm in û bi çavekî bişik li derdorê, li dizê xarên xwe digerîya, wê gavê xwenga wî ê lê surprîz bikira û ew xarana ji bêrîka xwe derxistana, bidanayê.»
LO li ber metroyê behît û matmayî li dîmena beramberî xwe temaşe dikir. Dê weledê xwe davêt. Her dever bi birîndaran ve tijî bû. Qîrewîra xelkê, nalînên birîndaran, dengê ambulansan ber bi perê ezmên diket. Kî ko ji derîyê metroyê derdiket serbixwîn bû. Ber derîyê metroyê, derdorê wê, ser betonê mîna ko te her cî bi xwînê neqişandibe xuya dikir.
Rê bidin! Xwe bidin aliyekî! Birîndar hene.
Xwedê wan nehêle! Di agirê dojehê de bişewutin rebî! Me derîyên xwe ji wan re vekir ew hewandin, singa xwe vekir ew himêz kirin! Me ew bi nan û av kirin. Lê ev hovana ji tiştekî fam nakin. Medeniyet çiye nizanin. Her yekî wan bombeyeke zindî ye di nav me de! Bombeyên bi şaşik! Ne hêja ne, ji qenciyê fam nakin. Wan bigrin bavêjin derya yî, bila bibin êm ji masiyan re. Wan di zinaran re werkin, bila bibin xwarin ji teyrik û lawirên çolê re. Wan bicivînin têxin vagonan paşde bişînin welatên wan, bila li wir hevedin bixwun; an... Aushwitzê ji nû de vekin!
Jinikek navsere, bi kirasekî perpitî ko di nav xwînê de mabû, li ser pêlikek derenca ber metroyê rûniştibû, destên xwe li kabokên xwe dixistin, car car serê xwe bi jor de, ber bi ezmên vedikir û nifir dikirin.
Xwe bidin alî! Birîndar hene! Mirî hene…
Vir! Ne wir!
Tu!
Tu! Hûn!
Neçin cihekî! Xwe tev nedin! Li vir têkevin rêzê!
Polîsekî bi hêrs û geft ji LO û komek mirovên ko li wir civiya bûn re cihekî nîşan da ko li wir rawestin û têkevin rêzê. Wan jî wilo kir. Li pêşiya LO yekî bi bejn, girs, porekî gij û reş çenteyek li piştê sekinî bû, paşê wî li LO bû. Hinekî şûnde çend polisên din jî hatin cem ê din, ji wan çend gavan dûr li hev kom bûn. Xuya bû, bi hev dişêwurîn. Li rêzê dinerîn û daxêvtin.
Terorîst…
Bahwerim…
Naaa!
Diruvê wî bi wan ve diçe!
Erê!
Belê!
Naa!
Polisek hat, bi çeplê ê ko li pêşiya LO sekinî bû girt wê de bir ji rêzê hinekî dûr xist. Ew li erdê rûnişkandin da û jê re got ko «çentê xwe veke!» Di heman wextê da polisekî din ji koma polisan qetiha ber bi wan ve hat. Li rê LO dît ko viya qewlikê demança xwe vekir û destê xwe li ser demançê hişt. Viya hêj çenteyê xwe nû vekiribû, fanireyekî alavî jê derdixist û polisê din gihiştibû cem wan. Ji nişka ve ê polis demança xwe ji ber xwe derxist, ber bi serê wî kir û teqand! Mîna ko demançe di serê wî de teqiha be LO ji cihê xwe bilind bû. Lingên wî reelîn, kabok lê sist bûn, weko bibê, nuha dora min e, tayên mirinê pê girtin, çavên xwe li reyeke revê gerand! Ê polis pêre pêre demançeya xwe di qewlik de dîsan bi cî kir û destekî xwe ber bi rêza mirovan kir:
Belav bibin! Herin ji vê derê!
Hûn hatin! Ka birayê we? We Ûsivê min li çolê hişt ko bibe parîyek ji gurên devbixwîn re an di çalekê de ji mişk û maran re. Hûn çiqasî hesûd in, hûn ê xwe ne! Çavên min nabînin an ez dê derketama li çol û çolistanê li Ûsivê xwe bigeryama.
Kesekî ji we lê xwedî derneket. We got:
Em viya nas nakin!
Ew mirovê xwedayî î pîrozwer û bêguneh nola şeytanekî hate recimandin. We berê xwe jê guhert. Serê xwe berda ber xwe her yekî ji we reyeke revê dît û ji wir bi dûr ketin.
Lingo bi qurbano! Wey li wî ê ko xwe xelaske!
Di vê sikakê re.
Di wê kolanê re.
Di vê cadê re.
Di wê bouliwarê re.
Zû zû zû zûzû!
Go go go go gogogogow!
Dûr bikeve ji bajêr. Talûke ye. Xwe ji wan serîyên ko di ber derîyên nîvevekirî re bi meraq li te dinerin… ji wan çavên ko di pacan re bişik te dadiwerivînin û nuha dibên: «gelo ev jî ne yek ji wan be» biparêze.
LO xwe gihandibû nava parkekê, li ser şopereyekê li nav darên cûrbecûr dimeşiya, lê hal tê nema bû. Dev lê zuwa bû bû, giwîn lê vemirî bû. Xwe li ser riçikekê, li ber rê avêt erdê, dirêj kir, xwe bi xwe: «xwedê ez sitirandim! Diya min pariyek nan dabû feqîrekî, çend sêwî bi cil kirine!» got. Hezar caran kêfa xwe jê re anî, di dilê xwe de şa bû ko vê rojê bê “çente” bû. An tiştê bi serê wî mêrkî hat, dikanîbû bi serê wî de jî bihata. Bîhna xwînê li pozê wî, dîmena kuştina wî mêrkî di mejîyê wî de asê bû bû, tiştekî din nikanîbû bifikiriya. Ji paş ve berdabû yê, derb li paşîya serî ketibû. Xwînê çawa ji serê wî pijiqandibû, bêhemd ser devûruwan kumişîbû erdê. Weko plaqekê ko di cihê xwe de digeriya, ev dîmena her saniyê di mejîyê wî de vêdiket, zindî dibû.
Dê:
»Hey malikwêrano, Şahîno tu dey nakî… te dilê diya xwe hêra!«
Destgirt:
»Ezê kolekê ji Şahînê xwe re çêkim ji gul û rihana
heke hindik be, ezê ker kim ji mala cirana«
»ez difikirim
hindik mabû ez bihatama kuştin.
»ez difikirim
hindik mabû ez tune bûbama.
»te birayê xwe kuşt, tu çima derewan li min dikî. Wa xwîna wî ji erdê gazî min dike. Nalet li te bê!
Abel, kurê Hawa, lawê Adem tu ji axê aferî, dîsan dibî ax.
Roj baş xorto!
Bi dengê kalekî ko di ber re dibuhurî LO li xwe hay bû. Rabû ser xwe çarmêrkî rûnişt û silava yê kal vegerand:
Mamo roj baş.
Mamo! Te tiştek ji bajêr nebihîstiye gelo?
Ji pevçûnekê?
Ji xirecirekê?
Ji ber metroyekê?
Ji kuştinekê?
Ê kal ber bi LO zîvirî, bi herdu destan palda ser gopalê xwe:
Êdî ev dem ji min derbas bû xortê delal. Êdî lingekî min li der yekî li gorê ye. Ji xwe di xortaniya xwe de jî min ji pevçûn û xirecirê hez ne dikir. Lê ez ji te re bibêjim, dem hatiye guhertin. Xortên dema min zigurdî, tolazî dikirin lê ên nuha li şer û pevçûnê digerin; ev bajar hatiye guhertin, ne wekî berê ye. Heroj şer û pevçûn e. Kî dizane rojê dilê çend dê û bavan li ser weledê wan dişewute. Însan wekî berê, qedir û qîmetên hev nema digrin. Qey dîsan şerekî ji ber xezebeke bêmane qewumî ye. Ma ê çi bibe wekî din xortê delal.
Piştî ko bi vî hawî tu pirsên LO ne bersivandin, berê xwe jê guhert û bi gavên yextyarane bi reya xwe de çû. Li çûyinê, di ber xwe de:
Ev roj dunya xweş e, sayî ye, germ e. Bawerî bi hewaya vî welatî nayê, sibê dikane ewr û baran be.
Tevdîl û axaftinên ê kal, Xocê Xizir anî bîra LO. Mîna ko dixwest maneyekê ji gotinên ê kal derxîne, teqnekî li dû temaşe kir awirên wî li ser Kalo asê man. Hêj wusan kalo sed gavekî dûr ketibû an ne, dît ko du xort ji nav daran derketin ber bi kalo ve hatin. Pêre pêre tiştek niqutî dilê LO, wekî bibê «evana ne ji xêra kalo re ne». Xelb xelbek li wan peyda bû, kalo virde wêde kişkişandin, yekî destê xwe xist paxîla wî… LO zêdetir nefikirî, nav di xwe da û bi lez di hewara kalo de baz da.
Haho! Haho!
Werin, alîkarî bikin!
Mirov tên kuştin! Haho! Însanan dikujin!
Lê fêde nekir. Heta gihişt ser Kalo, dit ko di nav xwînê de li erdê gevizîye. Herdu xortan tiştê ko ji paxîla kalo derxistin, girtin û bi lez di nav daran re reviyan, ji ber çavan dûr ketin. Tenê bi şelihandina kalo razî nebû bûn, kêrek jî di qefesa sînga wî de çikilandibûn.
Kalo!
Hayy Kaloo!
Çi li te kirin van emirqesifyana kalo!
Ma perê te birin ne besî wan bû?
Ma hewce yî vê kêra malmîrat hebû ko di laşê te de bikutin, vê kuna xedar di singa te de vekin.
Serê kalo li ser kaboka xwe danî, di ruwê wî de li alametên zindîyê gerîya. Lê gwîn li kalo vemirî bû. Xwîna ko heftê salî di rehên wî de digerîya, nuha bû bû weko kulmek av û rijîya bû erdê. Di bin tîrêjên rojê de çavên kalo wekî di îkoneke Urusî de her li ezmên bûn. Xortan tu heceta mudaxelekirinê da kalo dîsan zindî bibe nehiştibûn. Kêrik heta dawîn di qefesa singê de biribûn, dil û kezeb tev qelaştibûn.
Kalo ez çi bikim?
Ez çi xwelêyê li serê xwe kim!
Xwedê nehêle! Ez bi hawara te negihiştim…
Serê kalo danî ser riçikê û kêrka di sînga kalo de jê kêşand. Heta wê demê çend kesên ko kûçikên xwe derxistibûn der, li nava parkê digerandin li derdora wan civiya bûn, behîtmayî çend gavan ji wan dûr rawestibûn, li rewşa wî û kalo temaşe dikirin. Jineke ko derketibû li parkê spor dikir, ew jî gihiştibû ba wan; dema ev dimena li beramberî xwe dîtibû bi qêrînekê xwe li wir bêhiş xistibû. LO fam kiribû, wê gavê kêrka di destê xwe de avêtibû aliyekî û destên xwe î bi xwîn bi giyayê erdê ve paqij kiribû.
Piştî demeke hindik, ne zêde, weko di filmên Emerîkî de, çaxa ko kujar karên xwe diqedîne û diçe winda dibe û paşiyê polis û ambulans tên cihê bûyerê li vir jî wusan amade bûn. Helka helka dilê LO bû. Serê wî bi pirsên bê bersiv tijî bû. Dema ko ev bûyera bi ya ber metroyê ve girêda, rewşa xwe gelek xirab dît.
Bavo ne ez bûm!
Te li wir çi dikir?
Ez…
Çima te ev kalo kuşt?
Dujminatiyeke te pêre hebû gelo?
Heyra ne ez bûm.
Xelkê kêr di destê te de dît, şopa tilîyên te li ser kêrê heye, destên te bi xwîn in.
Ka şahidên te?
Du polisan LO birin aliyekî û hinek pirsên formatîk jê kirin. Lê bala wî li ser koma mirovan û polisên ko ji wan pirs dikirin bû. Axilbe jî li ser jinika ko bêhiş ketibû ko nuha rabûbû ser xwe û ji du polisan re, xuyaye, tiştê ko dîtibûn bi ta û derzî vedikir. Her serê gotinekê jî destê xwe bilind dikir, ber bi LO vedikir.
Mala min xirab bû.
Ev dê min bide dest.
Ji xwe hewce î tiştekî zêde namîne.
Min tu şahid jî nîn in. Kalo di histuwê min de ma.
Baş e ko van ez nekuştim!
An dê ji kîsî xwe biçûma.
Ew mêrikê ha, belbî hayê wî ji tiştekî nebû. Dîsan bû qurbanê gumanekê!
Ev çi boblat e.
Ev çi qiyamet e.
Birêz LO! Tu divê li gel me werî heta bi qereqolê!
Fermo!
LO herdu destên xwe ji bo ko wî kelepçe bikin dirêj kir. Lê polîsan tu kelepçe li dest nexistin.
Em te wekî qesasekî di zena pêşin de nabînin birêz LO. Ji ber vê hewcedarî bi tu kelepçeyan tune ye, tenê bifermo li erebeyê siwar be, li gel me were polisxanê.
»Birawo! Çawan destên min li te gerîyan. Min ne ji bo kuştinê ew fîşeng ajotibû devê tifingê! Min tenê dixwest te bitirsînim. Min hay jê nebû ko nikilê malmîratê ê wusan zû dakeve, ew guleya ji hesin û ji risasê cerg û dilên te biherifîne.
Aha di rengê yakuzên japonî de îro ez tilîya xwe ya qilînçankê bo te diyarî dikim.
Sibe ya gustilkê.
Dusibe ya dirêjekê.
Sêsibe ya dalasekê.
Çarsibe jî ya girdekê.
Perçe bi perçe ta ko bibim mîna gundorekî, ez dê laşê xwe zindî bo te diyarî bikim li ser vê qebrê. Lê zanim ko eviya hemî jî ê te ji bin axa sar venegerîne û ez dê dîsan weko qisasekî, birakuj li ser ruwê vê dunyayê rûreş bijîm ta ko bi agirê dijwar ê dojehê şa bibim.
Birêz LO!
Rast e. weko we gotiye.
Du xort in. li ser wan qewlikê Kalo derketiye. Dema ko xwestine bi qerta Kalo peran ji benqê bikêşînin hatine girtin.
Bêgoman kujarê kalo ew in.
Bibore ji bo ko me tu li vira rawestandin da.
Nuha tu azad î!
Tu dikanî biçî malê.
LO li quncikeke bendîgehê, li ser renzekî ji text rûniştibû, lingên xwe ber bi xwe ve kêşandibûn, serê xwe li ser kabokên xwe diarimand û li gotinên du girtîyan guhdarî dikir. Ji hêlekê ve jî nalet li vê roja bêyom dihanî. Di rojekê de jiyana wî serûbinî hevedin bû bû. Dîtin û bahwerîyên wî di derbarê mirov, jiyan û civakê de hatibûn guhertin. Lewra bi çi babetî, eviya ji wî re jî ne eyan bû.
Salên zarotiyê bi listik, fentezî, keşihkirina tiştên derdorê û guhdarkirina çîrok û meselokên mezinan ve derbas dibe. Dema herî xweş e di jiyana mirovan de.
»xwezka dîsan zar bû ma.
Dema xortaniyê bi henek û laqirdiyan dibuhure. Hevalan ji xwe re çê dike, dibe dost û tiştên nû diceribîne. Demeke bê tirs e. Rojê tu dikanî kelehekê ava bikî û deh dîwaran bidî erdê. Heyranan ji xwe re çê dikî û dibe heyran û evîndar bi xwe. Ev dem jî kurt e, zû diqede. Mîna çivîkekî ji nava lepên mirov difire diçe.
Êdî tu mezin î. An ji mezinan tê hesêb. Tu berpirsyar î. Tu xwedî biryar î. Tu endamekî civakê ye. Te zagona civakî ew lihevhatina social pejirandî ye. Veger tune. Tu xwedî ûjdan e. ji kiryar û biryarên xwe tu mesûl î. LO xwe bi xwe fikirî: «gelo kengî min ev gehênekên jiyanê bihurandine? Min ji çi çaxê ve ev libasê dadmendîyê li xwe kiriye?» tavilê tu pirsek ji vanan nikanîbû bibersivanda û bi dû ”tavilê” ve jî tu bersiv nedîtin ji van pirsan re. Tenê ji wexta ko bîr biribû û ta nuha, xwe berpirs û mesûlên kirinên xwe dîtibû. An wî wusan fam dikir.
Birêz LO. Keremkin eva tiştên we ne.
Polisekî qutîyek ko tiştên LO tê de bûn anîn li ser maseyekê ber wî danîn.
Saeteke destan
Perenin
Deftereke biçûk ya telefonan
Mifteyek
Evana tiştên LO bûn. Dema ji qutîkê mifte derxist, xiste bêrîka xwe, beşişî bû. Eva bala ê polis kêşandi bû.
Gelo tiştek kêm e birêz LO?
Na. Sipas. Her tişt wekî xwe ye. Ez ji xwe kenîyam.
Di navbêna wan de tu axaftineke din ne bihurî, LO tiştên xwe di bêrîkên panteronê xwe de bi cih kirin û derket.
Dunya berêvarî bû. Ro di aso de diçû xwarê, jê re çend qam mabûn hêj. Ewrekî tenîk weko çarikeke bûkekê xwe bi ser ruwê wê de girti bû. Lê şewqa sipehîbûna vê bûka gerdûnî hêj dunya ronî dikir, hinarokên wê î soringî jî rengekî soravî li aso belav dikir.
Pêşiyên me ne bi derewan jê re taet dikirin. Heqîqeta pêşin û dawîn her ew e LO.
Bi ser milê çepê ve serê xwe dagerand, bi heyret li wê hêlê pîra Eyşo keşif kir. Melkesa wê di dest de, hinek qirşûber ji ser betona ber derîyê polisxanê top kiribûn, dida alîyekî.
Pîrê!...
Erê LO, ev şîrketa paqijîyê karê xwe zêde kiriye. Du sal ji min re man. Piştî wê ez dê pala xwe bidim balgihekê weko yextyareke bextewar lingên xwe dirêj bikim û ji fêkiyên vê xebatê bitamînim.
Di wextekê de ko evqas xort bêkar in, tu bi vê yextyariya xwe vî karî dike…
Tişt nabe LO. Ê dem were guhertin, eva jî bi saya xebata me ê bibe. Mîna ko cenabê we li ser pirsa mezin şêwr kiriye ê biqewume.
Ev gotinên pîrê LO behît hiştibûn. Ew babetê nasîna Pîrê î bi salan di serê wî de tevlîhev bû bû. Erê Pîrê gotinên xweş û aqilane dikirin ji xelkê re. Lê wî eva dida tecrubeya jiyanê ya Pîrê. Lê nuha ew weko siyasetmedarekî, zêdetir, mîna feylesofekî deng dikir, gotinên bi mane dikirin. Çend nivîsar ko LO di rojnameyekê de li ser pirsa mezin çap kiribûn tenê ceribandinên akademîk bûn. Dema Pîrê wusan ji nişka ve behsa “pirsa mezin” kir LO şaş ma bû.
Tu ne bi tenê ye LO. Dost hene. Îşev gengeşî li ser ”pirsa mezin” heye. Dixwazin te jî li nav xwe bibînin. Cihekî te î taybet heye li nav dostan LO. Biçe! Li taxa Şoreşê, Qesra Sor.
LO ji pîrê xatir xwest û ji hewşa polisxanê derket. Lê gerîneka pirsên di serê wî de zêdetir bû bû. Çawa mirov carna di derheqê hin tiştna de an kesna de xwedî bawerîyek be û ji nişka ve bûyerek an hewldanek vê bawerîya mirov şaş derdixîne. Bi hemû şêweyên xwe ev xeletî ji kesî eyan dibe, li ber xwe dikeve, dixwaze sedemekê jê re bibînî, şiroveyek aqilane; paşê jî bêçare qebûl dikî eger ne di nav koma mirovan de be jî xwe bi xwe dipejirînî: «erê heyra ez xelet bûm» dibê.
Bêşik li cihekî kêmasîyeke heye, ez di meseleyekê de xelet im, lê çiye gelo? Min çi fam nekiriye. Pîra Eyşo belbî sixurek be jî!
LO meşîya. Bi kûde diçû wî nizanî bû. Li gor dirêjaya kolanê dimeşîya. Fikrên bê mebest ko mejîyê wî çawan tevlîhev kiribûn bi rê de çûyina wî jî bê hedef bû. Bûyerên doh û îro sereqatîya jiyana wî serûbinî hev kiribûn. Rastîyeke ko heta nuha laqî nebû bû didît. Li gor mantiqekî aqilane ev bûyerên lê qesidî bûn rave ne dibûn. Di rewşên wusan de mirov xwe tenê hîs dike ger tu di nav koma mirovan de be jî, dîsan tu bi tenê ye. Mirovên di ber re derbas dibûn tenê weko reşayê bûn, siyên ko diliviyan, bê şekil bûn. Hemû avahiyên kolanê bê derî û pace bûn. Tenê taritî û ronahî ji hev ferq dikir. Hêviya wî di ronahiyê de bû. Lê di ronahiyê de fikir, raman diva bûn jê re. »Ramanên çê zû bi zû di serê mirov de hêşîn nayên. Mîna tovekî zindî ne. Weko pêvajoya çêbûna mindalekî ne. Ko te bizir avêt, tu ê li benda bî. Divê bi baldarî were mezinkirin, ji ber ev pêvajo nazik û girîng e. Bêgoman ked û zehmetkêşî jî jê re divê. Gelek şevên bê xew, bi qolincan mirov derbas dike. Paşê jî wext LO! Wext mefhûmek e. Di hemû aferandinê de heye. Ko ev mindal berya wexta xwe çê bibe, ev pêvajo nîvçe dimîne. Ger ko bijî jî, ji sedî sed ê seqetiyek, kêmasîyek wî/wê hebe.
Ev gotinên ko LO ji nişka ve bi bîr anîbûn ên mamoste Ram bûn. Berya mehekê dema dersên xwe qedandibûn, li hewşa dibistanê bi çeplê wî girtibû, birûbû oda xwe, jê re çayêk ikram kiribû. Mîna ko dixwest şiretina li LO bike pêre axiftibû.
Ev gotinên Ram ko LO lê warqilî fikrên wî civandibûn ser hev. Girîneka fikrî di mejîyê wî de zelal dibû. Mamoste Ram kedkarekî dibistanê î kevntirîn bû. Bi temenê xwe jî mezin bû. Lê fikrên wî gelek caran di nav komikên mamosteyan de bêrewac bûn. Zêdetir weko mirovekî ne modern, konservativ dihate nasîn. Demeke dirêj LO li ba xwe rûnişkandin dabû. Ji hurmeta ji temenê wî î mezin re LO dengê xwe nekiribû, heta dawîn lê guhdarî kiribû:
LO hûn xort in, belbî hûn tu qîmetê nedin fikrên min. Na! Na! Qey nake. Felsefa min ya jiyanê ne wekî ya we ye. Dibe ko ez hinekî bi babetekî kevnare difikirim. Ji ber ko bawerîya min tenê bi tecrubeyên mirovatiyê tê. Tecrubeyên ko mirovan bi hîsên xwe zeft kirine. Bi vê reyê dîrokek, çandek afirandine û di nav aferînendeyan de gihiştine qada herî bilind. Hûn di felsefeya xwe de behsa şoreşan dikin. Şoreşên civakî, herifandina dezgehan dikin. Eva incex dikane tenê kaosekê biafirîne, bawerke ne civakek nû! Mirov xwedî çand in, xwedî dîrok in. Ê dîsan li referensên xwe bi gotineke din, li tecrubeyên xwe vegerin. Wê demê felsefeya we têr nake LO. Mînakên wusan di dîrokê de gelek in LO. Lê nuha ne cihê vê minaqeşê ye. Lewra ji bîr neke ko tu çi dinivisînî; fikir, raman dikarin bi qudret bin. Hikmeta wan heye û gelek caran dikarin bandoreke mezin li ser mirovan bihêlin. Feylesofên pêşin, kesên weko Sokrates insanên basît bûn. Li bazar û gasînan fikrên xwe ji xelkê re kad dikirin, bi wan re diketin gengeşîyê. Ew fikrên Sokrates in ko iro bûye bingehê hemû felsefeya rojava. Tiştên ko we di derbarê pirsa mezin de di rojnameyekê de behs kiriye bêgoman dikanîn bibin bingeh ji hin fikrên siyasî re jî û hin komikên siyasî evana weko fikrên xwe nîşan bidin.
Min dev ji siyasetê berdaye birêz Ram, kî ji xwe re çi fikrê ji nivisa min derdixe bila derxe, eva ne problema min e.
Bi haweyekî dîplomatîkî gotibû û zûzûka ji oda mamoste Ram derketibû.
LO bi reya xwe de gihiştibû ber parkekê lê bi fikrên xwe hêj ne zelal bû. Digel ko bi bîranîna axaftina mamoste Ram ve hin tiştin jê re diyar bûbûn jî dîsan ne îkna bû.
Gelo eve mimkin e!
Bêşik tiştin li ber guhê Mamoste Ram ketibûn ko wê rojê wusan ez vexwandim odeya xwe û ev gotin ji min re gotin. Eve bi salan e em li gel hevedin kar dikin, tu carî nêzîkayek wusan nîşanî min neda ye.
Paşê jî fikrên behît di mejîyê wî de geriyan.
Jina ko bi du zarokan ve di mala wî de rûniştî bû… bûyerên îro… û Pîra Eyşo ko bûbû feylesof û li her cihî derdiket beramberî wî. Berya van tevan jî axaftina Mamoste Ram. Eva tev bi dû ko li rojnamê du nivîs di derbarê ”pirsa mezin ” de nivîsîn qewumîne. Xwe bi xwe:
Xuyaye ez dibim qurbanê komployekê.
Lê çawa hayê min jê nebûye! Heta nuha tiştekî wusan ji min veşartî ma ye.
Tu kîye ko li ser pirsên mezin dinivisîne?
Tu mamostekî basît e, mehaniya xwe digre, pê debara xwe dike! Ma bi serê te ketîye ”pirsên mezin”! Biçe bikeve ber singa Ecê. Pirsa mezin ji te re ew e. Pêsîrên wê mist bide…
Na!
Hemû mirov sedemek in ji pirsa mezin re. Mîna ko Mamoste Ram goti bû, Sokrates însanekî gelek basît bû! Mamoste jî nebû. Lê fikrên wî bûn bingehê felsefeyek dunyayî. Çi ferq dike? Ma ne hatiye gotin ko « di nawbêna erd û ezman de tiştekî nû naqewume, gotinên nû nayên gotin». Mirov kiryar e. Kiryar jî têgihiştin e. Fikir e, raman e. Ez diramim ko ez heme! Ez difikirim loma ez heme. Ji ber ko ez difikirim ez heme. Însan raman e. Raman hebûn e. ”ego sum, ego existo”.
Çima mirov bi dengê bilind nafikirin gelo? Wê demê ê her kesî bi hev zanîba. Başî û xerabiya dunyayê hemî ê li ber çavan ba. Hemû çeqel, gelac û xêrnexwaz eyan ba na. Bawerim xerabiya li dunyayê hemû ji ber vê ye. … ko insan bi dengê bilind nafikire. … ko însan ji binî de nafikire. Ko însan berê fikir bû û nuha devjê berda ye. Li Yewnanîstana kevn karkeran di wexta kar de, belaş diçûn tiyatro. Karkerên îro diva bûn her serê saetekê pênc deqîqeyan dev ji karên xwe berdana û tenê bifikiryana. Cartesius rast gotiye. Her tişt di cogîto de ye.
“Cogîto, ergo sum”
Ew agirê ko ji xwedayan hatiye dizîn fikir bi xwe ye. Adem ji bihiştê nehatiye avêtin. Bi xwe bûye xwedayek, ango xwedîyê fikrê û bi vê reyê jî desthilatdar. Sînorek danîye û li dunyayê xwedî derketiye.
Ma fikir tenê têr dike LO?
Pîrê!... malava tu li vir î! Tu kengî gihişt vir? Eve çawa dibe? Tu mantiq nikane viya rave bikî.
Ber bi parkê ve, li bin dara kajê, li ser tehtekê reşayak, mîna sîyeke ji mirovan rûniştibû. LO ew ji dengê wê nas kiribû. Tavilê ber bi wê ve çû, li ser tehtê li tenişta wê rûnişt. Xwest pirsekê ji Pîrê bike lê berya wê hewl da ko behîtbûna li ser xwe bavêje.
Tu behsa » ew tiştê ko Xudan fikirîye berya ko kaînatê biafirîne…«« dike LO. Ji karê dunyayê re mantiq nîn e. Fikir tenê însan ne afirîne. Afirandin di kiryarê de mana xwe dibîne. Ne kiryarên ji bo têrkirina hîsên şexsî. Kiryarên di reya fikra mutleq de (absolute Idee). Wekî…
Hahahahhahahahahahahahahahihihihihehehe… eviya surprîzeke xweş bû. Bi rastî min nizanî ko tu pisporek fenomenologî ya Gîyan e… dîtinên Hegel ji min re neqil dikî. Hehehe. Te ê bigota «wekî Napolyon» bawerim.
Rast e.
Hohohoh…
Vê dawîyê dengê kenekî ecêb jê derketibû. Heta bi wî jî li derdora xwe nerî, gelo hinekan ev denga bihîst an ne.
Bibore Pîra delal…
Xuyaye fikrên te ne saz in. Tu serê xwe gelekî li ser tiştin hêsan mijûl dikî. Pirsa mezin ji destpêka destpêkê de heye. Ew him destpêk e him jî destpêka dawîyê ye. Heyîn û tunebûn e. kes ne girîng in. Weko we jî gotiye »hemû kes hacet in jê re. Di vê pêvajoya dîrokê de tu rola min û te nîn e. “Minervas uggla börjar flyga först när skymningen faller”. Amanc însan e. însanê azad, ewê xwe pêk tîne. Bêgoman ez behsa pêkanînek di xwezayê de nakim.
Absolute Idee.
Pîrê ez ji însên bawer dikim. Însan raman (Idee) e. Hemû tişt di virde veşirtî ye. Fikir, ango Idee di eslê xwe de pak e. Kiryara pêşin ya fikrê di siruştê de xwe pêk anîye, herweha ya dawîn jî ê di vir de be. Fikir azad bû û pêre jî însan azad bû. Ev pêvajo bi hezar salan domandiye. Demeke dirêj piştî rewşa civakî (social contrat) jî dom kiriye. Di rewşa xwezayî de her mehlûqat bi qasî ko jê re pêwist be seyda xwe dike. Lê lepta fikrê bi bereket bû, ew zêdeyî li hewcedaran belav dibû. Ev jî bû yek ji wan sedeman ko civaka pêşin hate damezrandin. Pêvajo di virde şikest. Ew beraketa fikra însanî bû bela li serê wan. Hinek li ser vê dolemendîyê rûniştin, ketin zewq û sefayê, ew bûn efendî. Bi vî babetî jî dev ji Idee berdan. Ên ko ji bo jiyanê helwest vedan û ji bo heyînê weko çareyeke bi tenê pejirandin, ew jî bûn kole. Ên dawîn dev jî Idee bernedane. Ger ko mirovatî li ser ruwê dunyayê heye îroj bi xêra wan e. Ew hezkirina ji jiyanê ko ew kirine kole, hiştiye ko mirovatî bizrê xwe li ser ruwê dunyayê bidomîne, bireşîne… Di zewq û sefayê de xwe pêkanîn nîn e, ne kiryareke Idee ye. Bilekis jêdûrbûn e, zidê wê ye.
Ji wê ve ji beramberî wan ji reya ko LO têde meşîyabû û nizanîbû bi kû de diçe dengê qerebalixekê dihat. Şawşawek bû, qîrewîrek bû. Her ko nêzîk dibûn, deng jî zêde dibû. Hinekî şûnde xuyanî bûn. Komek mirov bûn. Axilbeyên wan naşî, xort, canên teze î bê guneh bûn. Kinc û libasên wan rengareng bûn. Keske, sore, alavî, hevrişimî, zerane bûn. Bi serên wan ve terîşên belek pêçayî bûn. Bi zendên wan ve paçên ji rengên cuda mîna bazbendên ji şêxên Serhanî girêdayî bûn. Te ê bigota qey karwanekî xêliyên mîrane û xwazgînciyên dotmîrekê ne. Lê bi bez û livên xwe zêde bi rengê nêçîrvanan diçûn. Ji zarên wan gotinên xweş, bi şabaş dernediketin; xebxepkên wan ne ji ber dengên kilêlîyan û stranên xwazgîncîyan ledixist.
Bigrin!
Bernedin!
Lêxin… bikujin!
Evana kî ne gelo, Pîra Eyşo? Vê muxriba han! Di wexta xuyanîkirina »kundê Mînerva yê de. Evana li pey çi dibezin, ê çi mizgîniyê bidin me gelo?
Nêçîrvan in LO. Li dû azadîyek ko winda kirine dibezin. Wê xwe pêk bînin, gunehê xwe î pêşin bikin pê re jî azadiya xwe bifetisînin weko destpêkê. Paşê jî ê di poşmanîyê de bijîn, ta dawîya emrên xwe. Hertim ê li dû wê dunyaya ko windakirine bibezin. Ê bibe hînetiyek ji wan re, ji bo ko gunehê pêşin berteraf bikin ê yê duyemîn, sêyemîn bikin û eva ê her wusan dewam bike. Car car ê têkevin zewq û sefayê, bi mey û dolemandîyan ji ser xwe biçin car car jî ê mîna eremîtan bijîn li can û bedena xwe işkencê bikin, xwe bi sozdayînek xwedayî bixapînin, mîna Sisîfos barê gunehê xwe ber bi serê Olumpos ve hilkişînin. Lê nafîle! Tu tiştek şûna wê azadîya windakirî danagre û tu xêrek jî wî gunehê pêşin efû nake.
Nêçîr ne kîvroşkek an karexezalek bû. Lewra xortekî temenê wî li dor panzdeh şanzdeh salî bû. Hê nû balix dibû. Mîna çêlîyeke teyrikan bi bask û perî bû bû û ê fêrî firê bibaya. Bi dunyaya mezinan şa biba, li xêr û gunehên wan xwedî derketa. Kêliyeke berê li gel hevalên xwe li futbolê temaşe kiribû. Lê xeletîyek an jî rastîyek kiribû. Ji taximekî şaş re tezehurat kiribû.
Baz dida, direvîya. Ew jî li dû bûn. Mîna her zindîyekî di taya canê xwe de bû. (çi bibe bila bibe, tenê ez xwe xelas bikim) Lê ên li dû bi biryar bûn. Mîna gurên devbixwîn ji lêvên wan pizotên agir dibariyan. Ew dê heyîna xwe pêk bînin. Bav û kalên wan û ên berya wan û ên berêtir jî her wusan xwe pêk anîbûn, ev mîras divabû bidomanda, ew agirê ko ji xwedayan hatibû dizîn divabû netefiya.
Li bezê serê wî virde wirde diliviya, xuya bû çavên wî li sitarekê digeriya. Li deyekê, li bavekî, li xwedîyekî, li hevalekî… nafîle.
Wî bigrin!
Darek li newqê… buksek li serî.
Wî bigevizînin.
Lêxin.
Pîhnek. Li serî, li nav piştê… Yek din. Li newqê. Yeke din û yeke din.
LO fam kiribû ko têkeve nav wan ê nikanîbe wan navcî bike. Herweha ê jê re jî xeter ba. Loma jî derketibû ser tehta ko li ser rûniştibû, şipya dikir qîrewîr.
Hawar! Hawar!
Însanan dikujin! Werin alîkariyê!
Devjê berdin! We kuşt.
Ew jî yek ji we ye. Ji we werê hûn nêçîrvan in. Sibê hûn dê bi xwe nêçîr bin!
Xortek ji komê, darê xwe bilind kir ber bi LO ve hat. Guhên xwe da ser şorên wî da fam bike gelo ji wî taximê şaş re tezahuratê dike an ne. Dema tiştek ji gotinên wî fam nekir devjê berda. Li vegerê ji hevalekî xwe re ko li pey hatibû alîkariyê:
Devjê berde! Dînek e.
Koma xortan ko bi wê qerebalix û şawşawa ko hatibûn, wusan jî bi dûr ketin. Di nawbêna çend deqeyan de winda bûn çûn. Li wir li wê ortê tenê cendekê wî naşî di nav golek xwîn de mabû. LO bixar hat ser termê wî, li dorê çû û hat, li pêjnên zindîbûyînê gerîya. Serê xwe bi ser sînga wî de tewand, tu gurpînî ji singê nebihist. Guhê xwe ber bi dev û bêvila wî ve miç kir, tu dengê fişîniyeke zindî ber bi guhên wî neket. Hemû îşaretên termê naşî ne ên ji vê dunyayê bûn.
Tu vê xezebê dibîne Pîra Eyşo! Ma Joseph de Maistre neheq bû, dema ko digo: “li gerdûnê tenê şîdet heye û garantorê vê hevgirtina civakî jî giyotîn e”?
Nizanin bê çi dikin LO. Eva jî dikanîbû yek ji wan ba. Ya girîng pirsa mezin e! Her tişt bi wê ve girêdayî ye, hemû tişt di wê de veşirtî ye. Weko we…
LO hinekî bi hêrs gotina Pîrê birî:
NA. Ne wa ye. Her tişt însan bûyîn e. Heyîn û tunebûn e. Hezkirina ji jiyanê weko qîmeteke gerdûnî ye. Pirsa mezin û bersiva mezin jî her ev e. Ji başî û xerabiyê re tu ilmekî zêde ne pêwist e. Gelek ji felaketên ko bi serê mirovan de hatine ji ber ilmê felsefeyê ne. Mîna dirûnkerên nezan cil li bedena mirovan ceribandine. Mîna nijdarên (cerrah) nezan mirov li ser maseya emelîyatê dirêj kirine û bi kêrikên di destên xwe de hinavên wan herifandine. Ên Ronesansê qe nebe alîyekî çê û çeleng weko hunermendîyê (estetîk) li ba mirovan xurt kirin, lê ên dema Ronahîyê û ên sedsalên dawîn tev sûcdar in, tev gunehkar in. Jiyana mirovan ya berya şoreşan bi seraqet bû. Peyder pê ber bi başîyeke gerdûnî ve diçû. Lê li dû şoreşan ev pêvajo serûbinî hev bû. Mirov bi dewletên nasiyonal û îdeolojîyên cuda ji hevedin bi dûr ketin. Netîca vê jî qetilamên mezin, şerên dunyayî û mirovatîyeke ko ji qîmetên mirovtîyê dûr û biyanî ye ji me re mîras ma. Fatora viya î her î ber bi çav jî termê vî naşî ye. Hemû tişt di dilopên xwîna vî xortî de ko dinuqute ser vê axa sar de veşirtî ye. Bersiva pirsa mezin di sekinandina vê xwînê de ye.
Di rewşa hêrsbûyinê de mirov ne saz e û xweş nafikire LO.
Heta wê demê jî çend erebeyên polisan li gel ambûlansekê hatibûn. Personalên ambûlansê piştî ko cendekê yê xort di kontroleke ecele re derbas kirin, tu pêwistî bi midaxeleyeke zêde nedîtin. Dîsan weko qaîdeyekê mekîna ko qelbê rawestî dîsan bi ruh dike, danîn ser sînga wî sê-çar caran bi voltên ceryanê rakirin û danîn, dema bersivek negirtin, termê wî danîn ser erebeka ambûlansê ajotin hundurê ambûlansê û ji wir bi lembeyên şînesorê vêxistî bi dûr ketin.
Hîşê LO li ser yê xort û laşê wî ê bê liv bû. Bi baldarî li midaxele û lepta personalan dinerî. Awirên wî li ser ambûlansê asê mabûn heta ko ji ber çavên wî bi dûr ket, li kolanekê zîvirî winda bû.
Kî dizane bê çi hêvî winda bûn. Qelbekî rawestayî û bi dehan jî ên şikestî ê li pey bimînin. Tovekî ko hêj nû dibişkivî hate qurmiçandin. Tovekî yî din yê xezebeke bê mane hate çandin li dunyayê. Barê xemgîniya mirovatiyê bi yeke din girantir bû. Mixabin! Nehiştin tu mezin bibî, da bi dek û dulabên dunyaya fanî bihisî. Belbî tu biba burgerekî baş an jî yekî nola wan, ma çi ferq dikir! Rojek ji rojan tu ê li qîzeke nazik û nazdar rast bihata. Belbî jî tu rast hatibû. Lê nizanim tu gihişt ko tu evîndarîya xwe bike nav baqek gulên sor û pêşkêşî wê bike an ne. Wan şevên zivistanan ên dirêj tu ê biketa nav derd û mitalên evîndarîyê, di nav nivînan de bi virde wirde te ê xwe ger bikira û wê xew li te biherimîya. Rojên xweş bi dewlemendîyê ên ne xweş bi zehmetkêşiyê te bibuhurandina. Di xweşîyê de tu ê biba mîna guleke berbero li ber tavê, ê dilgeşî, dilovanî ji te veda. Di zehmetkêşîyê de te ê hezar nalet li wê roja ko dê û bavê te bizrê tovê te ê zindî reşandine bihanîya. Ev rojana ê li pey hev zêde, dirêj bibûna û ê bibana tecrubeyeke jiyanê ji te re. Lê çipkim nuha evana tev hêviyên windayî ne, hemû xewnên dîtî û jibîrbûyî ne.
Birêz LO eger tu xwe bide kêlekê ê baş bibe, ji ber ko hevalên polis ji bo tehqîqatê ê derdorê îşaret bikin. Belbî jî tu bikanibe bersiva çend pirsan bidî, hinek înformasyon em ji te bigrin.
Ser çavan.
LO hinekî ecêbmayî li polisê ko bi navê wî deng lê kiribû nerî. Li ber şewqa lembeya bi sitûnekî ve ew tefsiland, dît ko kêliya berê heman polisê ko li polisxanê jê pirs kiribûn.
Înformasyona ko LO da yê polis tenê ji ”komek xortên nola hev” pêk dihat. Ê polis bêyî ko tiştekî lê binivisîne, qelem û deftera ko ji bêrîka xwe derxistibû dîsan şûnde xiste bêrîka xwe, lê berya ko ji cem bi dûr bikeve:
Birêz LO nizanim çi tesadufî ye, lê xuyaye belayên bajêr îro tev laqî we dibin. Buyerên wusan bivê nevê li ser mirov tesîreke neyînî dihêlin. Eger hûn bivên ez dikanim we bigihînim mala we.
Rast e, wa xuyaye ez mirovekî bêyom, bê oxir im. Mîna miqnetîsekî belayên wusan ber bi xwe ve dikşînim. Lê dîsan jî sipas. Wa cîrana min li vir e! Ez û wê ê li gel hev biçin malê.
Yê polis serê xwe bi wê ve, bi alîyê ko LO îşaret kiribû ve vekir, awirên wî vala man. Serê xwe hejand tiştekî din ji LO re negot û ji ba bi dûr ket. |
