Nefel

[ ÎNÊ, 2024-11-22 ] [ BIKE MALPERA DESTPÊKÊ ] [ BÊXE NÊV BIJAREYAN ] [ KONTAKT ] [ INFO ] [ LÊGERÎN & ARŞÎV ]

DESTPÊK

	Nûçe

	Nivîsar

	Kulturmagazîn

	Hevpeyvîn

	Kolumnîst

	Ewrokurd

	E-Pirtûk

	Lîteratûr

	Ziman

	Muzîk

	Foto

	Lînk

E-POSTEYA TE

	Nav (Username)



	Şîfre (Password)





	»E-posteyeka nû bo xwe qeyd bike

REKLAM

KULTURMAGAZÎN

Tesîra medreseyên dînî li ser zimanê kurdî

» Qedrî Yildirim: Xanî digot divêt siltan mohra xwe li binê zimanê kurdî bidin

WAN, 3/6 2014 — Arîkarê rektorê Zanînageha Artukluyê ya bajarê Mêrdînê û rêveberê Enstîtuya Zimanên Zindî Prof. Dr. Qadrî Yildirim duhî li Wanê di konferansekê de got: – Kurd piştî ko bûn misilman, xwe fedayê îslamê kirin. Ji Ebû Muslîmê Xorasanî, heta Selahaddînê Eyûbî, ji Mewlana Xalidê Şarezorî heta Seîdê Nûrsî bi sedan alim û fermander ji nav kurdan derketine û ketine xizmeta ummet û îslamê.

Zanîngeha Yuzuncu Yilê ya Wanê duhî li Hêwana Tûşbayê ya Odeya Pîşesazî û Baziraganiyê ya Wanê panelek bi navê "Di Pêşketina Wêjeya kurdan de Rola Medreseyan" organîze kir.

Li gor Rûdawê, Prof. Dr. Qadrî Yildirim di panelê de got yekem sehabeyê kurd yê heyama Hz. Mihemmed (s.x.l), Caban û kurê wî Meymûn wekî "El-Kurdî" dihatin bi nav kirin û got ko peyva "kurd" ji heyamên ewil ên îslamê heta niha wekî heyama niha hatiye bi kar anîn.

Yildirim got di berhemên destpêkê ên erebî û îslamê de ji bo peyva kurd "kurd" an jî pirjimariya wê "ekrad" hatiye bi kar anîn û axaftina xwe wiha berdewam kir:

— Heta heyama Siltan Sencerê ko hikimdarê dawîyê yê selçûqiyan e, ji bo bajarên kurdan ên di navbera Îran û Iraqê de peyva "Cîbal" ya ko di erebî de tê wateya cihê çiyayî, bi farisî jî "Kuhistan" dihat gotin. Hemdullah Mûstewfiyê Qezwînî di pirtûka xwe ya farisî ya bi navê "Nuzhetu'l-Qulûb"' de dibêje ko bi awayekî fermî yekem car Siltan Sencer ev herêm wekî "Kurdistan" bi nav kiriye û 16 bajar tevî bergeha vê herêmê kiriye. Navê Kurdistanê piştî selçûqiyan ji aliyê osmaniyan ve jî hat bi kar anîn û sînorên wê her car kêm zêde hatin guherandin, di pêvajoyên curbicur de bi navê kurdistanê 15 eyalet hatine avakirin. Li gor van agahiyên ko me da, di dîroka îslamê de di nav teşekula unîter de "Kurdistanên ewilîn" ji aliyê tirkan ve hatin ava kirin.

Rêveberê Enstîtuya Zimanên Zindî ya Zanîngeha Artukluyê got pêvajoya îslambûna kurdan di heyama Hz. Omer de bi fethan bû girseyî û di heyama çaryaran de ev pêvajo temam bû û got piştî ko kurd bûn misilman, bûn canfedayên îslamê û got:

— Piştî ko Siltan Selahaddîn bajarê Qudsê fetih kir, miftiyê wê demê yê bajêr Fadil di ewilîn nimêja înê de bi vê hevokê dest bi xutbeya xwe kir: "Hemd ji wî Xwedayî re ko dînê îslamê bi egîdekî kurd ezîz kir." Kurdan ji roja ewil heta niha tirk, ereb û fars wek birayên xwe dîtin, demeke dirêj dev ji zimanê xwe berdan û bi zimanê van gelan axivîn. Piraniya berhemên xwe bi zimanê van gelan nivîsandin. Li hember dijminên xwe yên hevpar bi hev re şer kirin û bi hezaran şehîd dan.

Yildirim diyar kir Ehmedê Xanî ko hemû berhemên xwe bi kurdî nivîsandine di mulemmeyeke xwe de her bendekê de di risteya ewil de erebî, ya duyemîn de farisî, ya sêyemîn de tirkî û ya çaremîn de kurdî nivîsandiye û zimanê van çar gelên misilman ên ko li Rojhilata Navîn dijîn, wek bira îlan kiriye û got:

— Xanî 300 salan berî niha di berhema xwe ya bi navê "Mem û Zîn" de bi israr wiha digot: "Ey Siltan! Divê hûn mohra xwe li zimanê kurdî bidin û wî tesdîq bikin, heke nebe ev ziman nayê rewacê û dê bazara wî kesat be". Mixabin ko Xanî nedît ko ev mohr li zimanê kurdî hat xistin û bi çavvekirî çû ber rehma Xwedê. Şêx Ebdulselam Barzanî ji bo ko kurdî di perwerdeyê de bê bi kar anîn bi navê "Wesîqaya Dihokê" wesîqayekê pêşkeşî Îttihad û Teraqiyê kir. Mixabin ko ew ji ber vê wesîqayê hat îdam kirin û ew jî bi awayekî çavvekirî çû ba Ehmedê Xanî. Seîdê Kurdî xwest ko bi navê Medresetû'z Zehra zanîngehekê ava bike. Lê belê dema qala vê projeya girîng kir, bi "dînîtiyê" hat sûcdar kirin û ew şandin zindanê. Ji bo ko rapora dînîtiyê bidin wî bijîşkek jî şandin bal wî. Bijîşkê ko bi Seîdê Kurdî re axivî fehm dike ko ev deq û dolabek e û wiha diaxive; "heke Seîd jî dîn be li welêt kesekî biaqil tine ye". Mixabin Seîdê Kurdî jî nekarî ko projeya xwe bi cî bîne. Lê heke guh bidana gotinên wî dibe ko gellek pirsigirêkên me yên ko niha hene qet tunebûna

-----------------------------------

Nivîskar: Nefel-Nûçe
Weşandin: 2014-06-03
Xwendin: 48367